Финансии архиви - Page 2 of 3

Залихи – Како да ги управуваме?

Во претходниот пост пишувавме за залихи како зло без кое се може или не се може во кое претставив еден поедноставен дијаграм на тек за управување со истите.

Управување со залихите е повеќе од едноставно набавка на производи. Мора да знаете што да набавите, кога да набавите и колку да набавите. Мора да воведете систем на следење на залихите (рачно или автоматизирано) и од тој систем да извлечете знаење кое ќе го користите во процесот на набавки.

Од што зависи нивото на залихи?

Две работи од кои зависи нивото на залихите што треба да го имате се нормална (просечна) побарувачка на вашите производи во определен временски период и времетраење на процесот на набавка на Вашите производи (време од нарачка до примање на нарачаните производи).

Недоволно залихи може да значи губење на продажба, пореметување на производствениот процес и зголемување на оперативни трошоци. Од друга страна големи залихи ги зголемуваат трошоците. Затоа претприемачите мора посебно внимание да посветат на залихите.

Процес на управување со залихи

На графикот е прикажан еден поедноставен систем за контрола и управување со залихите и континуирано подобрување на истиот.

Дијаграм на тек за управување со залихи

Значи доколку тековните залихи се поголеми од просечната потрошувачка во одреден временски период помножена со времетраење на процесот на нова набавка постои можност за подобрување на нивото на залихите.

На пример, просечната дневна потрошувачка е 10 парчиња, а процесот на набавка трае 3 денови. Во една ваква состојба теоретски ќе мора да имаме 30 прачиња на залиха. Доколку имаме 50 значи дека имаме 20 парчиња повеќе што претставува можност за подобрување.

Ова подобрување се изведува преку воведување на систем за контрола на залихите и намалување на истите на нивото на просечната потрошувачка во одреден временски период помножена со времетраење на процесот на нова набавка.

Како што забележувате на нивото на залихи влијае и времетраењето на процесот на нарачката. Овој временски период од нарачката до пристигнување на стоката може да зависи од Вашиот бизнис и од снабдувачите. Откога ќе го намалите нивото на залихите поминете на процесот на намалување на времетраењето на нарачките. За потоа повторно да го започнете истиот циклус.

Методи и техники

Може да користите повеќе методи и техники за управување на залихите. Но основата е во квалитетен систем на следење на залихите. Овој систем на следење може да биде:

со паметење
со картички (на хартија)
компјутерски

Првиот начин може да се користи доколку претприемачот е искусен во работењето, а асортиманот не е голем, па во секој момент знае во која состојба се наоѓаат залихите. Овој начин на работењето најмалку е препорачлив, бидејки напорот кој треба да се вложи за другите начини на евиденција е далеку помал, а добиените резултати се значително поголеми. Со ваков начин на евидентирање можни се чести и големи грешки, а воедно се оневозможува правење на дополнителна анализа со која ќе се утврди временскиот период во кој одредена стока имала зголемено или намалено побарување. Во пракса постојат примери на претприемачи кои на овој начин беспрекорно функционираат, но ние сепак не би го препорачале овој начин на работењето освен во екстремни ситуацији кога треба брзо да се реагира на некоја евтина понуда или во некој друг момент. Но замислете само доколку се работи за 100 артикли. Дали може да се запомнат сите. Секако дека не, затоа претприемачите мора да преминат на некој од пософистицираните начини на следење на залихите.

Евидентирање со картички е постар метод во однос на компјутерската евиденција. Овој метод се користи во случаи кога претприемачот нема компјутер на располагање или доколку претприемачот не е обучен за работење со компјутери. Тоа во денешно време е карактеристика на старите претприемачи кои немат доволно знаење за компјутерите. И во овој случај во практиката се наидува на претприемачи кои беспрекорно функционираат, но ние нема ни овој метод да го препорачиме (може како испомош во случај на некој квар на компјутер, нестанок на струја или некои други екстремни случај). Овој систем функционира на таков начин што за секој тип на производ постои картон со кој се води евиденција како што е прикажана на табелата. Овој систем е многу подобар од претходниот, но може и да биде компликуван со поголем број на артикли. Ако имаме 100 артикли ќе мора да водиме посебна евиденција за сите артикли.

Датум набавка	ПЛ бр.	Количина	Ед.мерка	Датум продажба	Фактура бр.	Количина	Остаток во магацин
01.01.2009	1	100	PCE	07.01.2009	1	80	20
08.01.2009	3	150	PCE	15.01.2009	5	100	70

Сега е веќе вообичаено да се набави персонален компјутер, соодветен софтер и да се изврши шифрирање на артиклите и евиденцијата на продаденото количество и количеството на залихите. Можно е автоматско печатење на листи на сите артикли, на сигнално ниво и започнување на нивна набавка. На овој начин се отвара можност за комплетна евиденција од потребната залиха, од побарувачката што била во претходниот период и уште голем број на другите анализи. Со шифрирањето во секој момент може да се види каква е состојбата на залихите како и лесно да се пронајдат потребните залихи во магацинот.

Објавено на 25/11/2010 | Filed Under: Подобрување, Продуктивност, Финансии Leave a Comment

Залихи – Зло без кое не се може или се може

Залихите претставуваа количина на стоки и материјали кои бизнисот ги има во својот магацин. Но, зошто се потребни залихите? Дали се потребни залихите? Дали залихите обезбедуваат поефикасно и поефективно работење на бизнисот? Дали залихите претставуваат сигурност на бизнисот? Какво влијание имаат залихите врз финансиите на бизнисот? Сето ова се прашања за кои секој претприемач мора да ги знае одговорите. Ќе се обидеме накратко да дадеме одговор на овие прашања. Навистина залихите претставуваат нешто без што не се може од една страна, но од друга страна постојат голем број на факти кои велат дека може да се работи и без залихи и од тоа бизнисот само ќе има поголема корист.

Негативности на залихи

Без оглед дали се работи за производствено претпријатие (фабрика), услужно претпријатие или се работи за трговија секое од овие претпријатиа мора да држи одредени залихи. Тоа се суровини, материјали, резервни делови, готови производи… Секоја залиха со себе носи трошоци.

Врзани финансии

Како прво се врзуваат финансии кои би можеле да се употребат за други цели. Парите претставуват крвоток за секој бизнис, а со големите залихи Вие го загрозувате тој крвоток. Дури тие пари да не се користат за бизнис, може да се дадат под камата (бидејки парите се секогаш барана стока) и така дополнително да се заработува.

Пред извесен период разговарав со еден случаен познаник кој е еден вид на печалбар! Во муабетот кога стана збор за бизнис и вложени на пример 20000 евра во производи за продажба, ми кажа дека тој избрал да не вложува пари во бизнис туку да ги стави во банка и за таа сума да добива околу 10000 денари месечно.

Магацински простор

Следниот проблем е чувањето на залихите. Потребно е да се обезбеди магацински простор. Доколку немате магацински простор ќе треба да го изнајмите што претставува дополнителен трошок (а зошто Вие да не изнајмувате магацинскиот простор и со тоа овозможите дополнителна заработка). Магацинскиот простор мора да поседува пропишани димензии. Понатаму магацинскиот простор треба да биде соодветно изграден да не дојде до оштетување на залихите. Обезбеден, да не може да дојде лесно до крадење. Доколку постои можност за кражба потребно е да се обезбеди чуварска служба. Понатаму залихите можат да бидат загрозени поради елементарните непогоди земјотреси, поплави, пожари, оштетување при транспорт, влијание од штетниците… На пазарот може да се појави иста стока по пониски цени, стоката може да излезе од мода, може да помине рокот на траење и ред други негативности.

Сите овие причини ги терат менаџери и претприемачите да се позанимаваат малку повеќе со проблематиката на залихите. Во тој поглед најдалеку отидоа јапонците кои преко системите JIT (Just in Time – точно на време), TQC (Total Quality Control – Севкупна контрола на квалитет) и други методи при што набавка на залихите е комплетно контролирана и водена од пазарот. Во некои случаи се изведува и непосредно пред да започне монтажата доколку се работи за производствено претпријетие.

Па сега требаат или не требаат?

Сепак залихите во некои случаи мора да постојаат. Тие не треба да се преголеми, ниту премали за да не би дошло до пореметување на производствениот процес (види 80/20 правило и ABC анализа). Во однос на малопродажбата со премали залихи не би можело целосно да се задоволат потребите на купувачите. Значи залихите теба да бидат оптимални и да ги задоволаат вистинските потреби на бизнис процесите. Ако залихите се преголеми се јавуваат финансиски трошоци за кои што кажавме.

Но, уште една позначајна работа освен финансиите во однос на преголеми залихи е дека тие ги сокриваат проблемите во бизнис процесите кои што постојат. Овие проблеми не се решаваат, или пак претприемачите и менаџерите мислат дека ги решаваат со обезбедување на залихи, што претставува навистина ризично решение. Ако залихите се премали се губаат потрошувачи, бидејки не можат да го купат оно што го сакаат како по асортиманот така и по количина, па се создава лош имиџ.

Основното е дека тие треба да се држаат помеѓу максимумот и минимумот односно со залихите треба да се управува. Затоа се воведува еден термин кој се нарекува сигнално ниво на залихите. Кога залихите на стока ќе дојдат до тоа сигналното ниво, тогаш се започнува со процесот на набавка. Значи сигналното ниво претставува количина на залихи која ќе биде потребна да се овозможи непрекината работа на бизнисот во период додека трае процесот на набавки.

Тоа сигналното ниво зависи од просечната продажба доколку се работи за малопродажба или големо продажба и просечното производство доколку се работи за производствени бизнис од една страна и времетраење на процесот на набавка.

дијаграм на текот во процесот на менаџирање на залихите

На сликата е прикажан само еден мал едноставен дел од дијаграм на текот во процесот на менаџирање на залихите. Важно е да го започнете процесот за управување на залихите бидејќи веднаш ќе ги почувствувате предностите.

Мора да напоменам дека управувањето со залихите се повеќе ќе се усложнува особено поради фактот што:

Се повеќе бизниси ќе воведат онлајн продажба.
Векот на траење на производот ќе биде се пократок.
Потрошувачите многу бргу ги менуваат сопствените потреби.

Објавено на 22/11/2010 | Filed Under: Подобрување, Продуктивност, Финансии 3 Comments

10 Извори на Bootstrap Финансирање

10 Извори на Bootstrap финансирање

Кога размислувате како да финансирате нешто во вашиот бизнис прво треба да ја разгледате опцијата на bootstrap финансирање, користејќи ги вашите сопствени пари за потребите на вашиот бизнис. Во време на рецесија како што е сега достапноста на кредитите од страна на банките се повеќе се намалува, доколку се добијат пари каматата е доста повисока. Затоа, претприемачите мора да наоѓаат нови извори на финансии.

Што претставува bootstrap финансирање?

Bootstrap финансирање претставува збир на методи кои се користат за намалување на износот на надворешен долг и капитално финансирање од банки и инвеститори.

На ваков начин вие самите го финансирате почетокот или растот на вашиот бизнис преку вашата заработка или тековен имот оној кој што во моментот го имате или можете да го имате. Не користите кредити или инвеститори кои би добиле удел во Вашиот бизнис.

Предностите на bootstrap финансирање

Една од најголемите предности е што вашиот бизнис ќе вреди повеќе бидејќи помалку ќе должи и што нема да плаќате високи камати за кредитите кои ги користите.

На пример логиката е ваква:

Имам на штедна книшка, можам да ги вложам тие пари.
Можам да позајмам од роднини и пријатели без камата или сопственички удел.
Ќе интервенирам во подобрување на системот за наплата.
Ќе ги оптимизирам залихите.
…

Постојат повеќе методи и извори на bootstrap финансирање, но најчесто се користат следниве:

Сопствени финансии
Донации или неповратни средства
Намалување на побарувањата
Одложено плаќање
Намалување на залихи
Заедничко искористување

Извори на bootstrap финансирање

Накратко ќе се обидам да презентирам 10 методи или извори на bootstrap финанисрање:

1. Ваши лични заштеди

Кога започнувате нов бизнис или доколку има потреба да го финансирате растот на вашиот постоечки бизнис секогаш разгледајте ја можноста за користење на вашите лични заштеди. Ова се парите кои може да ги имате на вашата штедна книшка, под перница дома, дадено на заем на пријател… Пресметајте колку е износот на тие пари и дали тој износ ќе ги задоволи планираните потреби на вашиот бизнис. Доколку тој износ ќе стигне за финансирање на бизнисот искористете го. Доколку износот нема да ви стигне одете на следниот извор.

2. Пријатели и семејство

Секогаш можете да најдете некој од вашето семејство или пријател кој е спремен да ви помогне во изведување на вашите бизнис потфати. Размислете кој од вашите најблиски има финансиска можност да ви помогне и какви ви се односите со таа личност, односно дали можете да побарате на заем. Овој начин на финансирање е добар бидејќи се базира на добра волја и добри односи помеѓу претприемачот и позајмувачот и во вакви случаи нема да мора да плаќате високи камати на банките. Пресметајте го износот што вие ќе го финансирате и износот што ќе го позајмите од семејството или пријателите и доколку е доволен за финансирање на вашите бизнис потфати искористете го. Доколку износот нема да ви стигне одете на следниот извор.

3. Кредитни картички

Сега скоро секој има минимум по една кредитна картичка. На секоја кредитна картичка имате кредитен лимит кој можете да го користите. Банките вообичаено даваат овој износ да се плаќа на месечна основа во износ од 5 или 10 проценти од долгот во зависност од банката (а некои даваат на 6 месечни рати). Разгледајте ги состојбите на картичките што ги имате и начините на враќање и изберете која картичка ќе ја користите за финансирање на вашите бизнис потфати. На ваков начин ќе ги оптеретите вашите лични финансии, но ќе го ослободите вашиот бизнис од зголемување на долговите и секако можеби ќе ја избегнете опцијата некој друг д завземе солиден дел во Вашето сопствеништво. Соберете го износот од вашите лични заштеди плус позајмицата од семејство или пријатели плус износот што можете да го подигнете од кредитните картички и доколку е доволно искористете го за бизнис потфатот, а доколку не продолжете со следните извори.

4. Користете можни донации

Барајте и конкурирајте за секој можен извор на неповратни финансии. Постојат голем број институции на локално или национално ниво кои овозможуваат конкурирање за неповратни финансиски средства врз основа на бизнис план кој ќе победи. Овој начин се однесува и за постоечки и посебно за нови бизниси. На ваков начин можете да добиете финансии кои иако не се многу големи но сепак се бесплатни (не ги враќате).

5. Наградувајте го брзото плаќање (за постоечки бизниси)

Воведете систем на награда на вашите потрошувачи за побрзо плаќање во вид на попуст. Секој кој ќе ја плати вашата фактура веднаш ќе му овозможите поголем поуст, додека за подолг период помал попуст или за оној кој ви е вообичаен без попуст. На ваков начин ќе овозможите вашите побарувања да не бидат со поголем временски период и ќе овозможите подобар готовински тек на вашиот бизнис. Овие средства ќе можете да ги искористите за вашите планирани бизнис потфати.

6. „Казна“ за нередовните плаќачи (за постоечки бизниси)

Доколку имате потрошувачи кои своите обврски кон вас не ги плаќаат навремено размислете за опција да воведете затезна камата во вид на казна за неродовните плаќачи. На ваков начин ќе се подобри готовинскиот тек на вашиот бизнис и ќе имате повеќе финансии на располагање при идните бизнис потфати. Доколку и на ваков начин не можете да се справите со нередовните плаќачи раскинете ги односите со истите, така да нема да имате заробено пари во нередовните плаќачи.

7. Одложено плаќање (за постоечки бизниси)

Еден од начините да се подобри вашиот готовински тек е да издејствувате колку што можете повеќе одложено плаќање на стоките и услугите кои ги користи вашиот бизнис. Првин морате да видите какви услови добивате со плаќањето веднаш и доколку добивате солидни попусти искористете го, а доколку нема разлика од одложено плаќање и веднаш плаќајте одложено. На ваков начин ќе имате повеќе финансии за вашиот бизнис.

8. Изнајмувајте опрема

Разгледајте ги опциите за скапата опрема што е потребна за вашиот бизнис да ја изнајмите и за неа да плаќате месечен надоместок за користење. На ваков начин ќе заштедите на почетна инвестиција, нема да имате амортизациони трошоци и секогаш ќе можете да ја откажете.

9. Плаќајте ја опремата на рати

Разгледајте ги опциите и можностите кога купувате опрема за вашиот бизнис (компјутери, печатачи, факсови, канцелариска опрема итн) да можете да ги плаќате на рати. Многу продавачи на комјутерска опрема и канцелариска опрема овозможуваат плаќање на 3, 6 или 12 месечни рати. Предност на повеќе рати можете да добиете доколку купувате од ист снабдувач. На ваков начин ќе овозможите повеќе финансии да бидат наменети за обртните средства наместо за опремата.

10. Намалување на залихи (за постоечки бизниси)

Залихи претставуваат врзани пари. Секој денар вложен во залиха е денар кој нема да го имате во готовина за вашиот бизнис. И секој денар во залиха ја намалува можноста за инвестирање во растот на вашиот бизнис. Извршете соодветна проценка на нивото на потребни залихи за вашиот бизнис и пресметајте го оптималното ниво. Разгледајте ја можноста на некои производи да воопшто не држите залихи. Ова ќе можете да го остварите со соодветна анализа на вашите снабдувачи и преговарање со истите. Со минимално ниво на залихи ќе имате повеќе финансии во готовина спремни за натамошно оплодување.

Ова се 10 можни извори на bootstrap финансирање, но не и единствени. Вашата креативност и оригиналност ќе може да открие уште многу други начини на финансирање и искористете ги, а дури потоа размислувајте за кредити од банките.

Објавено на 20/10/2010 | Filed Under: Започнување на бизнис, Финансии 1 Comment

Бизнис ангели

Овој пост е напишан од М-р Илија Чубровиќ, коавтор на книгата Менаџмент на Претприемничкиот Бизнис и еден од креаторите на идејата за овој веб сајт.

Бизнис ангели

Успешноста на било кој бизнис е директно поврзана со достапноста на финансии, без разлика дали се работи за стартап финансии или за финансии потребни за вложување во растот на бизнисот. Секој бизнис проект бара да се инвестира одредена сума на пари за да може да профункционира и да обезбеди финансирање на почетните и тековните бизнис операции. Доколку овие финансии се лесно достапни и претприемачот има добар бизнис план базиран на уникатна бизнис идеја успехот е загарантиран, не само за претприемачот, туку и за целокупното општество. Еден од начините за зголемување на достапноста на финасиите може да биде зајакнување на мрежите на бизнис ангели.

Што претставуваат бизнис ангели?

Бизнис ангели (можат да се сретнат уште и како ангели, ангел инвеститор или неформален инвеститор) претставуват уште еден интересен терминолошки израз кој е даден со цел да се добие еден впечатлив назив, кој е полесен за паметење, а претставува синоним за финансиери.

Односно тоа е начин на финансирање и претставува неформален ризичен капитал. Финансиер може да биде индивидуалец или група. Тоа се луѓе кои имаат вишок на финансиски средства и кои се спремни да го инвестират тој вишок во индивидуалецот или во регионот преку најповолни услови. Најчесто парите ги заработиле (а можеби се уште заработуваат) како сегашни или бивши менаџери (директори), спортисти, естрадни звезди (пејачи, актери, режисери…), лекари, адвокати и другите високоплатени професии. Заради својот бекграунд, бизнис ангелите освен во финансиите можат да помогнат и во другите аспекти на бизнисот во зависност од нивната експертиза (како на пример, информации и know-how за тоа како да го направат бизнисот успешен). Оваа е дополнителна придобивка за претприемачите кои се врзуваат со бизнис ангели.

Овие финансиери претежно се сентиментално врзани за личност или региони (роднини, пријатели, роден крај или некој предел кој оставил големи импресии на одреден финансиер воо одреден дел од неговиот живот).

Видови на средства кои ги обезбедуваат бизнис ангелите

Бизнис ангелите може да дадат средства во вид на:

грант (подарок),
без камата,
со минимална камата или
со нормална камата.

На ваков начин давањето на гаранцијата би била значително олеснета а средства полесно достапни.

Тие најчесто инвестират поради желбата нивниот капитал да ја задржи својата вредност или поради љубов кон одредено место или личност. Секако дека сопствениците на овој капитал немаат против да стекнат профит (да ги оплодат своите пари) но, нивните основни мотиви не се првенствено профит па заради тоа тие даваат финансиски средства по поволни услови.

Секако дека бизнис ангелите не претставуваат наивни луѓе кои туку така ќе ги вложат своите пари, а да не проверат и не се заштитат од можната злоупотреба и нерационално трошење на парите па би било поволно да им се презентира комплетниот бизнис план за проекти за кои се планира да се реализираат (како и редовно да се известуват за степенот на реализација). Бизнис ангелите единствено ќе инвестираат во бизнисот доколку сметаат дека тој бизнис ќе успее и ќе остварува профит. При тоа треба да се води сметка дека таквите луѓе (бизнис ангели) да не се измамат поради некоја поситна придобивка или личен интерес на поединецот, бидејки еден успешно реализиран проект може да привлече реализирање и на други проекти со ваков вид на финансирање.

Значајноста на бизнис ангели

Значајноста на бизнис ангелите е согледана и од Европската Комисија со чија соработка во 1999 година се формира мрежата на европски бизнис ангели (EBAN – European Business Angel Network). Целта на EBAN e да обезбеди почетни стартап фондови за бизнис проектите.

Ваквите финансирања од типот на бизнис ангели се соодветни за стартап бизниси или пак бизниси кои се наоѓаат во својата рана фаза од животниот циклус и немаат соодветни приходи за да го финансираат сопствениот развој.

Како да се поттикне ваквиот начин на финансирање?

Овие финансиски средства можат да бидат полезни како за поединецот така и за развојот на целиот регион каде што живее. Затоа и треба на толку моќните поединци да им се понудат добри услови за вложување (како и можно доделување бесплатна локација, доделување на јавно признание за нивната заложба, пофалници, дипломи…), за да се привлечат да ги инвестираат средствата во регионален развој, а со тоа и самите да заработат или да ги задоволат своите потреби на општо задоволство.

Ваквиот начин на финансирање во Република Македонија сеуште го нема завземено вистинското место, бидејќи сеуште немаме основани мрежи на бизнис ангели преку кои ќе може да се добие достапноста на финансии и сеуште бизнис ангелите не можат лесно да се најдат. Во развиените земји, особено САД бизнис ангелите се многу популарни. Како мерки кои би можело да се преземат за интензивирање и поттикнување на бизнис ангелите во Република Македонија би можело да бидат:

Националната и локалната власт да поттикнат и формираат мрежа на национално и локално ниво на бизнис ангели кои ќе се спремни да инвестираат во нови бизнис потфати. Без поддршка на националната и локалната власт ваквите мрежи не можат да заживеат. (Постојат примери каде локалните власти ги користат успешните локални бизнисмени да финансираат рекламни проекти на владејачката локална гарнитура. Наместо тоа за почеток нека ги поттикнат на здружување на тие финансиски средства и нека ги инвестираат во повеќе нови бизнис идеи.)
Универзитетите како места каде најмногу се поттикнува претприемничкиот дух и од каде можат да излезат голем број на претприемачи да воспостават и одржуваат контакти со можните бизнис ангели и да функционираат како врска помеѓу идните претприемачи (студентите) и бизнис ангелите како инвеститори.
Бизнис инкубаторите како места каде се раѓаат и инкубираат нови бизниси да воспоставуваат и одржуваат контакти со бизнис ангелите и воедно да претставуваат врска помеѓу претприемачите и бизнис ангелите. Од друга страна, потребна е силна врска помеѓу бизнис инкубаторите, бизнис ангелите и универзитетите каде можат да се родат навистина квалитетни високотехнолошки идеи. Дали може успехот на Силиконската долина во САД да се преточи и во Македонија?
Стопанските комори да воспоставуваат и одржуваат контакти со бизнис ангелите и воедно да претставуваат врска помеѓу претприемачите и бизнис ангелите. Да ја интензивираат соработката со бизнис инкубаторите и универзитетите на едно многу повисоко ниво. Може да се формираат заеднички контакт центри и канцеларии во кои можните инвеститори би можеле да добијат информации за секој регион, идеја,проект…
Самите бизнис ангели да градат сопствени мрежи, при што ќе бидат достапни за контакти од страна на идните претприемачи и на сите на кои им се потребни финансии за бизнис.

На ваков начин полека но сигурно ќе се интензивира активното учество на бизнис ангелите во Република Македонија и со тоа и достапноста на финансиските средства за нови бизнис потфати. Ова пак ќе овозможи креација на нови работни места.

Објавено на 29/09/2010 | Filed Under: Финансии Leave a Comment

Ризичен капитал (Venture Capital)

Ризичен капитал

Доколку претприемач поседува добра бизнис идеја и сигурен е дека може да ја реализира тогаш обезбедување на капитал (финансии) претставува клуч за реализирање на таа бизнис идеја. Доколку не постои друг начин на финансирање тогаш претприемачот може да користи средства од ризичниот капитал или VENTURE CAPITAL.

Ризичен капитал може да се добие од поединецот или од група финансиери (акционери) кои поседуват финансии и кои сакат на нив (како и на секоја друга стока или производ или услуга) многу да заработат преку вложување во бизнис идеи на претприемачите а за возврат добиваат значајен дел од сопствеништво на бизнисот.

Овој систем на работење носи голем ризик од неуспех па поради тоа и иматели на капитал сакат да го заштитат својот капитал од пропаѓања бидејки секоја идеја колку и да е добра не мора да значи дека е и профитабилна. Па капиталистите свесно влегуваат во ризик да некоја од инвестициите и пропадне, но со тоа да во неколку инвестиции ги покријат и големите загуби и остварат и големи профити како надокнада за превземен ризик. Заради ова за претприемачот овој начин на финансирање е најлош бидејки каматите како и условите за добивање на овој вид на капитал се најнеповолни.

Како и при секое започнување на бизнисот финансиерите го бараат на увид комплетниот бизнис план. Тогаш се пристапува на потпишување на договорите. И барање на заедничките интереси.

Најчесто се бараат високи камати кои се поткрепени со одредени хипотеки и гаранции. Некогаш каматите се намалуваат за сметка на уделот во сопствеништвото на фирмата. Тој удел најчесто изнесува од 20 – 55 %. Секој договор може да биде различен во зависност на условите кои владеат на теренот. Најчесто договорот ќе зависи од:

Колку претприемачот е силен?
Колку има свои средства?
Колку бргу се развива пазарот?
Дали веќе има фирма или дури сега треба да ја отвори?
Во кој сегмент на пазарот се наоѓа или би се наоѓала новоформираната фирма.

Ако се погледа во BCG-портфолио матрица тоа би биле компаниите кои се наогаат во сегментот звезди. Каде што производ на одредена компанија има мал удел на високорастечкиот пазар.

Доколку претприемачот нема пари и постои можност да не го реализира бизнис потфатот поради недостиг на пари тогаш е подобро да прифати и неповолни услови при што сепак и тој ќе оствари некоја финансиска придобивка па може понатаму дури и ако изгуби сопствеништво над својата фирма да отвори нова фирма во која би го користил досегашното искуство и финансиите кои ги стекнал од претходниот бизнис.

Проблем настанува бидејки никој не може да гарантира дека претприемачот пак ќе добие толку блескава идеја и дека следниот обид ќе биде успех. Бидејки голем број на почетни претпријатија во првите 5 години од постоење пропаѓаат па се јавува стрес и дополнителна фрустрација па дури и да неможе да се опорави претприемачот од нив и повторно да започне со новиот бизнис.

При исплатата на паричните средства финансиерите на секој можен начин гледаат да ја заштитат својата инвестиција, па затоа давањето на финансии го делат на повеќе фази со можност да се откажат во определена фаза од понатамошното финансирање доколку зацртаното не се спроведува без огледна тоа што до тогаш инвестирале. Тие за секоја фаза определуваат одреден износ на капитал кој ќе издвојат, поради тоа што секоја фаза носи различно ниво на ризик.

Во табела е даден приказ на ризикот во однос на фазите на развојот на бизнисот.

ФАЗА	РИЗИК ЗА РЕАЛИЗИРАЊЕ
“Seed” капитал	80%
“Start-up” капитал	60%
Капитал за финансирање на прва фаза	50%
Капитал за финансирање на втора фаза	40%
Капитал за финансирање на трета фаза	30%
“Bridge” капитал	25%

Почетна фаза на финансирањето се нарекува “seed” (семен капитал). Тој е мал, а им се дава на претприемачите за да го докажат својот концепт и да се квалификуваат за понатамошна работа. Ризикот е најголем, па со тоа и капиталот е најмал.
“Start up” капитал, се дава за да се заврши фазата на развојот на производот и иницијалниот маркетинг (истражување на пазарот).
Капитал за финансирање на првата фаза, се однесува и на капиталот потребен за финансирање на развојот на производот и започнување на комерцијалното производство и продажба.
Капитал за финансирање на втората фаза, има за цел да обезбеди обртен капитал со кој може понатаму да се функционира.
Капитал за финансирање на третата фаза, им се дава на фирмите кои имаат растечки обем на продажба. Тој се користи за понатамошни маркетинг активности, зголемување на обртните средства, експанзија на производните капацитети и понатамошен развој на производот.
“Bridge” капитал е потребен кога фирмата се наоѓа во преодна фаза, како поддршка на деловните и организациските трансформации со што се заокружува финансирањето и започнува да се собираат профитите.

Објавено на 22/09/2010 | Filed Under: Финансии 2 Comments

Бизнис план – изработка на насловот финансии

Да продолжиме со процесот на бизнис планирање, односно со процесот на изработка на вашиот бизнис план. Сега се на ред финансиите како дел од вашиот бизнис план.

Досега во овој процес на изработка на бизнис план ја направивме насловната страна, го изработивме резимето и содржината, ја опишавме компанијата, ги дефиниравме производите и услугите кои ќе ги нудиме на пазарот, спроведовме анализа на пазарот и индустријата, спроведовме SWOT анализа, изработивме онлајн стратегија за бизнисот, маркетинг стратегија и продажна стратегија. Ја дефинирвме нашата организациска поставеност, менаџментот и вработените. Сега е на ред да се занимаваме малку повеќе со пари.

Зошто финансиите како наслов во еден бизнис план ги оставив на последно место? Не заради нивната неважност, туку заради тоа што во овој дел ќе користиме скоро се што испланиравме, анализиравме и заклучивме во претходните елементи. Финансиите како дел од еден бизнис план претставува посебен вид на финансиски план за бизнисот за периодот за кој се однесува самиот бизнис план. Финансискиот план како еден од последните содржини на еден бизнис план ќе ни прикаже дали нашата бизнис идеја финансиски е издржана или не е издржана. Ние досега испланиравме многу работи, во вид на тоа како ќе произведуваме, како ќе продаваме, колку пари ќе издвојуваме за плати. Но, сега треба да се провери дали тие планови се издржани или не.

Продолжи…

Објавено на 20/05/2010 | Filed Under: Бизнис план, Финансии 1 Comment

10 Извори на финансии за започнување на бизнис

Финансиите се основа за добро функционирање на секој бизнис. Без финансии нема да може да функционира бизнисот, односно да обезбеди нормално работење и да планира раст. Добрите претприемачи по правило се полни со идеи и акции кои следуваат по тие идеи, но секогаш имаат недостаток на доволно финансии.

Парите за еден претприемач секогаш се малку, а идеите премногу!

При започнување на бизнисот една од најважните работи во процесот на планирање на тој стартап е добро да се проектираат финансиските показатели како би се обезбедило опстојување во тешката стартап фаза на бизнисот.

Во моментов работам на изработка на еден бизнис план за сосема нов бизнис. Планот се однесува на наредните 3 години. Ги извршив сите анализи и ги проектирав предвидувањата за движење на продажба во следните три години. Но, она што сакам тука да го истакнам е дека проекциите се базираа на минимални инвестиции за започнување, односно минимален износ на пари потребни пред започнување на бизнисот. Така да со тие проекции готовинскиот тек одеше во негатива следните една и пол година. Што не смее да биде случај, затоа што нема да може да се финансира работењето на бизнисот. Имав неколку опции:

Да ги намалам фиксните трошоци (што постоеше можност затоа што користев повисоки трошоци)
Да ја зголемам продажбата (што сметав дека ќе биде нереално)
Да го зголемам износот на стартап финансии.

Со зголемување на стартап финансиите со уште 300.000,00 денари готовинскиот тек стана позитивен. Значи моја работа ќе биде да дојдам до уште 300.000,00 денари. Доколку не успеам да дојдам до тие пари ќе поминам и на намалување на трошоците како таа сума би била помала.

Е токму затоа е потребно пред започнување да се спроведе првин процесот на планирање што во коментрот на написот Бизнис модел наместо Бизнис план од страна на Гого Рафајловски.

Пред некое време прочитав една американска анализа за Македонија во која се вели дека финансирањето на новите бизниси во главно се изведува преку лично финансирање и кредити од банки, додека многу помалку со алтернативните долгорочни финансирања преку издавање на хартии од вредност и долгорочни обврзници.

Ќе се обидам тука да ги претставам најкористените извори за финансирање на малите бизниси.

Лични финансии. Финансии кои ќе ги обезбеди самиот претприемач.
Финансии како позајмици од семејството и пријателите. Ова е втора опција на бесплатни финансии, бесплтни бидејќи нема камата на тие позајмици.
Владини организации за развој на малите бизниси. Ова се институции кои се формираат од страна на државата и кои имаат за цел да го поттикнат развојот на претприемништвото.
Банкарски кредити. Ова се краткорочни кредити кои служат само за да го подобрат финансирањето на бизнисот. Стартап бизнисите многу потешко доаѓаат до овие средства како правни лица. Но, затоа претприемачот може да ја искористи можноста за добивање н средства како физичко лице.
Кредитни картички на претприемачот и членовите на семејството. Ова претставува една поскапа алтернатива на кредитите, но сепак достапни се средства во износ на лимитот на картичките.
Ризичен капитал (Venture Capital). Сметам дека овој начин на финансирање сеуште не е развиен кај нас. Повеќе детали можете да прочитате во написот за ризичен капитал.
Здружување на средства со партнери. Доколку имате идеја која сметате дека може да биде успешен бизнис понудете ја заеднички да го започнете бизнисот со некој од Вашите роднини и пријатели. На таков начин ќе обезбедите средства за започнување на бизнисот.
Бизнис ангели. И овој начин на започнување сеуште е далеку од она што треба да биде. Повеќе можете да прочитате во написот за бизнис ангели.
Штедилници. Овој начин на финансирање доаѓа од штедилници и е сличен со банкарски кредит, можеби средствата се малку поскапи но подостапни во секој случај.
Лизинг. Се попопуларен начин за финансирање на малите бизниси кај нас. Ова всушност претставува изнајмување на опрема за работа која на подолг рок се плаќа наемнина и одредена каматна стапка на компанијата која го нуди лизингот.

Објавено на 19/04/2010 | Filed Under: Започнување на бизнис, Финансии 2 Comments

Трговско Кредитно Осигурување

Македонска Банка за Поддршка на Развојот

Во секоја трговска трансакција каде условите на плаќање предвидуваат одложена наплата, за доверителот/продавачот секогаш постои ризик од потенцијална финансиска штета поради неплаќање. Таква финансиска штета може да настане поради комерцијални или некомерцијални ризици доколку купувачот на стоките и услугите не го плати навремено долгот. Авансните плаќања или пак документираните акредитиви не се најпопуларните инструменти во меѓународната трговија од аспект на купувачите и многу често претставуваат пречка за развој на меѓународната трговија. Денес во една остра конкуренција на глобалниот пазар покрај квалитетот и цената се повеќе се става акцент на условите на плаќање како значаен фактор при реализација на меѓународните трансакции. Се повеќе меѓународната трговија се одвива на принципот на отворена сметка и нашите извозни компании следејќи ги современите трендови во глобалната економија со цел да опстанат на меѓународниот пазар продаваат на отворена сметка (без обезбедување) и се изложуваат на кредитен ризик. Прашање е колку македонските извозници располагаат со ресурси за покривање на загубите од евентуалното ненаплаќање на сопствениот извоз.

За да им се помогне на извозниците вклучени во вакви зделки, МБПР во рамките на своето работење го воведе трговско – кредитното осигурување. Тоа е инструмент за обезбедување на наплатата на побарувањата стекнати по основ на продажба на стока или извршена услуга на странскиот и домашниот пазар. Во сферата на финансиските услуги овој тип осигурувањето се смета за алтернатива на акредитивот со предност од аспект на инволвирање на колатерал кон инструментот. Имено, акредитивот е банкарски инструмент за чие издавање барателот мора да врзе дополнителни средства кај банката додека трговско – кредитното осигурување се заснова на оценката на финансиската способност на должникот и утврдување на кредитен лимит согласно кредитната способност на купувачот. На овој начин, продавачот има поголема слобода во поглед на склучувањето на трговските зделки притоа пренесувајќи го ризикот од наплатата на врз осигурителот.

Осигурувањето на извозните и домашни побарувања МБПР го воведе во 2001 година. Предмет на осигурување претставуваат краткорочни комерцијални и некомерцијални ризици. Корисник на трговско – кредитното осигурување може да биде секој домашен стопански субјект, кој врши извоз на стоки и услуги на отворена сметка со рок на плаќање до 180 дена.

Осигурувањето како сервис примарно овозможува управување со кредитниот ризик на осигуреникот и обезбедува висок процент на заштита (до 90%) од непредвидени настани кои би го влошиле неговото нормално работење. Концептот на реализација на осигурувањето е превземен од тековните реосигурители на МБПР кои според STANDARD & POOR’S се рангирани во A/STABLE и A/STRONG. Се работи за Atradius Re со седиште во Даблин, Р. Ирска, кој е дел од интернационалната групација Atradius етаблирана како една од водечките компании во светот во овој бизнис. Потоа Nationale Borg од Амстердам, Холандија и SID-PKZ, развојната словенска банка. Соработката со овие компании и овозможи на Банката да го имплементира производот според светски стандарди на начин и под услови прифатливи на меѓународниот пазар, но истовремено да ги користи и сервисните поволности кои овие институции ги развиле во своето работење. Така на пример испитувањето на бонитетите на странските партнери се врши врз основа на информации добиени директно од локалните институции. Исто така, во случај на осигурен настан – стечај или продолжено неплаќање, преку мрежата на агенции на реосигурителите Банката може директно преку локалната институција или агент да пристапи до должникот и да интервенира во насока на брзо решавање на проблемот. На овој начин Банката индиректно постигнала пристап до висококвалитетна услуга понудена под конкурентни пазарни услови.

Од друга страна, соработката со институции од ист карактер ја промовира Банката како извор кој може да обезбеди солидна финансиско-економска информација за македонските трговски друштва. Со изработката на кредитни извештаи за домашните увозници се овозможува осигурување на нивниот долг кон странските партнери. Со тоа домашните увозници би можеле потоа од странските добавувачи да купуваат стока на одложено, доколку располагаат со добар бонитет ,а притоа да немора да отворат банкарски гаранции или авансно да плаќаат за купената стока.

Промоција на македонското стопанство Банката врши и преку нејзиното членство во Прашкиот Клуб составен дел на Berne Union, светска асоцијација на осигурителни и реосигурителни компании во сферата на кредитното осигурување. Со своето членство во клубот, МБПР се здоби со единствена можност да воспостави професионална соработка со другите членови на Клубот и да учествува на состаноци и семинари со висок професионален квалитет на организација и дискусии. Преку создавање на форум за професионална соработка и размена помеѓу членките на клубот, МБПР е директно инволвирана во следењето и развојот на финансиските и осигурителните збиднувања во секторот во регионот и пошироко, и може директно да влијае врз подобрувањето на трговската размена на земјата со понуда на финансиски инструменти кои најадекватно одговараат на потребите на македонските извозници.

Во рамките на работењето и реализацијата на осигурувањето се јавува потребата од анализа на ризикот на земјите каде македонските фирми вршат извоз. За таа цел, Банката врши и анализа на ризикот на земјите претставена како класификација според степенот на ризик. Ваква класификација се изработува по барање на НБРМ заради нејзини специфични потреби а истата е достапна до Премиерот на Владата на РМ и министрите на Министерството за финансии и економија.

Исто така, во тек се активности за промовирање на договорот за осигурување, односно полисата како колатерал при користење на банкарски услуги. Ова е од особено значење за приватниот сектор, како главен двигател на економскиот раст бидејќи овозможува полесен пристап до финансиски средства и со поповолни услови.

*****************************************************************

Овој напис е напишан од Дарко Стефановски – Шеф на Сектор за кредитно осигурување – Македонска Банка за Поддршка на Развојот. Телефон: 02 3115 844 Локал 104, 113 и 217.

*****************************************************************

Објавено на 11/03/2010 | Filed Under: Финансии Leave a Comment

Топ 10 Грешки Кои Еден Претприемач Ги Прави При Подготовка На Бизнис План

На претприемач освен редовните написи кои се секојдневни одвреме навреме ќе прикажеме и коментар за некои интересни написи на други веб страни кои се занимаваат со проблематиката на претприемништвото.

На веб страната на Inc. магазинот пред една недела објавија напис за 10 грешки кои еден претприемач ги прави при подготовка на бизнис планот. Грешките кои Inc. ги издвојува се:

Бизнис план грешки

Грешка 1: Обид бизнис планот да ги задоволи сите страни.

Се однесува на тоа кога претприемачот се обидува бизнис планот да ги задоволи целиот аудиториум за бизнис планот како што се:

Самиот претприемач,
Финансиски институции
Вработени
Акционери
Потенцијални потрошувачи
Купувачи
итн.

Сконцентрирај се на еден модел на бизнис план и на негово вистинско спроведување.

Грешка 2: Здодевен бизнис план

Вообичаено првите неколку страни кажуваат дали бизнис планот е досаден или не. Тоа го напоменавме за резимето на бизнис планот и за насловната страна како едни од најважни страни за читателот на истиот да одлучи дали ќе продолжи со читање или не.

Грешка 3: Оптимистичко проектирање на големина на пазар

Оваа грешка ќе повлече грешки во сите други проекции опфатени во бизнис планот.

Грешка 4: Недостаток на самодоверба за продажба на Вашите производи и услуги

Дали има потреба да се коментира?

Грешка 5: Премногу повторување на себеси

Бизнис планот не треба да има двојни работи. За се што треба да се каже треба да биде опфатено само еднаш. Често се случува некоја реченица која звучи добро да се повторува.

Грешка 6: Премногу користење на стручни зборови

Обидете се да не користите премногу стручни зборови, или пак ако користите направете објаснување на терминот. Оној кој ќе го чита и ќе треба да одобри финансии за Вашиот бизнис не е експерт од Вашата индустрија.

Грешка 7: Недокажаност

Сите бројки и факти треба да бидат докажани и извлечени од доследни извори на информации, а не од обични претпоставки. Не користете зборови како околу, приближно, обично …

Грешка 8: Презентирање без feedback

Пред да го презентирате пред финансиските институции или пак пред комисија за наградување на бизнис планови, побарајте луѓе кои имаат искуство за да го проверат и да ви дадат добронамерни забелешки како би се избегнале некои грешки.

Грешка 9: Разгледување на премногу перспективи

Не замарајте со премногу ваши лични размислувања и погледи на иднината и работата на бизнисот.

Грешка 10: Игнорирање на конкуренцијата

Најлошо нешто за бизнис план за било каква намена (финансирање и водење на бизнисот). Секога имало, има и ќе има конкуренција за секаков бизнис. Бидете реални и не ја игнорирајте.

Неколку напомени за овие грешки

Овие грешки се однесуваат на бизнис план кој треба да доведе инвеститори или пак добивање на финансиски средства за бизнисот.
Користете ги овие препораки за грешки при изработка на бизнис план согласно упатствата за бизнис план на претприемач.
Доколку бизнис планот ви е за водење и подобрување на Вашиот бизнис користете ги препораките во Бизнис план – Опасности во стилот планирај го твојот бизнис план.

Објавено на 02/12/2009 | Filed Under: Бизнис план 1 Comment

ГРАФИКОН НА РЕНТАБИЛНОСТ

За да се остварат максимално поволни резултати на стопанисување, неопходно е континуирано следење на сите релевантни фактори кои влијаат на стопанисувањетo. За таа цел можат да се конструираат месечни графикони на рентабилност. Се разбира дека смислата на конструирањето на ваков графикон, е пред се благовремено преземање на мерки со цел да сите релевантните фактори се насочат во онаа посакувана насока.

Метод на преломна точка на рентабилитет, како алатка за планирање има предност во однос на другите методи, пред се оти е едноставен и јасен.

За да се изработи преломна точка (break-even point) на рентабилитет, мора да се направат неколку предработи:

Трошоците да се поделат на фиксни и варијабилни
Да се пресмета вредносна преломна точка на рентабилноста

Иако во литературата е јасно наведено дека варијабилните трошоци се оние трошоци кои се менуваат со промената на обемот на производството, а да фиксните трошоци не се менуваат со промената на обимот на производството во праксата секогаш не е така. Така на пример, иако е економски оправдано да платите на вработените растат со зголемувањето на приходот тоа во пракса не мора да биде случај.

Затоа се препорачува во варијабилни трошоци да се ставаат само оние трошоци кои директно пропорционално се менуваат со промената на обемот на производство како што се:

Трошоци на сировини
Трошоци на амбалажа
Зависни трошоци на набавка

Сите други трошоци се сметаат како фиксни трошоци

Вредносна преломна точка на рентабилност представува онаа ниво на вкупниот приход, кога тој се изедначува со вкупните трошоци и се пресметува на овој начин:

ВРЕДНОСНА ПРЕЛОМНА ТОЧКА НА РЕНТАБИЛНОСТ=ФИКСНИ ТРОШОЦИ/СТАПКА НА КОНТРИБУЦИОНА ДОБИВКА

Контрибуциона добивка представува остаток на приходите кои служат за покривање на фиксните трошоци, и представува разлика помеѓу вкупниот приход и варијабилните трошоци. Стапка на контрибуциона добивка се добива на следен начин:

СТАПКА НА КОНТРИБУЦИОНА ДОБИВКА=КОНТРУБИЦИОНА ДОБИВКА/ВКУПЕН ПРИХОД

Еден практичен пример изработен во MS Excel можете да го симнете тука.

**********************************************************

Овој напис е напишан од Предраг Стојковски директор на компанијата INTRO GROUP ДООЕЛ Битола која се занимава со финансиски консалтинг. http://www.introgroup.co.cc