Еден латински поет го нарекол човекот: “rerum novarum cupidus” што значи “алчен за нови работи”. Менаџментот во компанијата треба вработените да ги направи токму такви. Раководството во компанијата често си го поставуваат прашањето: Како да се совлада отпорот спрема иновациите во претпријатието?

Со растење на фирмата расте и отпорот кон промените, бидејќи и нечии позиции или интереси мора да се загрозат за нешто да се смени. Затоа е потребна голема борба за реализација на промените. Во секој случај ова прашање е погрешно, а вистинското прашање би гласело: Како може компанијата да се направи претприемлива за иновации? Како да се направи постојано да бара иновации и да работи на нивно создавање?

Тоа ќе се направи со усвојување и спроведување на посебни деловни политики и тоа:

• Прво: Иновацијата мора да се направи атрактивна за менаџерите во организацијата, па и директно корисна, односно не би требало секогаш да се задржува на она што веќе постои.
• Второ: Мора точно да се дефинираат и објаснат, значењето на создавањето и негувањето на потребата за иновации и временската димензија на настанувањето и развојот на тие иновации.

Потребен е и план за работа со иновациите, кој ќе ги содржи точно утврдените цели и моделитетите за нивно остварување. Постои еден единствен начин иновациите да се направат атрактивни за менаџерите:

1. Постоење и спроведување систематска политика за отфрлање на сето она што е застарено, непродуктивно, како и сето она што создава грешки, промашувања и погрешно насочени напори во работата и организацијата на компанијата.
2. Поинаков облик на деловна политика е оној кој му е потребен на компанијата за тоа да стане “алчно за нови работи”. Тоа во суштина е соочување со фактот дека сите постоечки производи, услуги, пазари, канали на дистрибуција, процеси, технологии, имаат ограничен и обично краток век на траење.
3. “Рендгенската” снимка на бизнисот не снабдува со информации, кои помагаат да се дефинира колку и какви иновации се потребни во компанијата или работата која ја работиме, во кои области тие информации се користат и во кои временски рамки?
4. Системско отфрлање на застарените, надминати работи. “Редгентската” снимка на постојната работа, производи, услуги, пазари, технологија како и утврдување јаз и иновативни потреби. Сето ова заедно овозможува компанијата да формулира организациски план за остварување на иновацијата, како и рокови во кои треба да се оствари. Таквиот план обезбедува буџет кој мора да биде соодветен на иновациите.
5. Секоја компанија мора да биде водена така што ќе работи “денес” на нови производи, услуги, процеси и технологии, кои иднината ќе ја направат да биде поинаква и подобра од сегашноста

Останатите постови од овој серијал се:

• Интрапретприемачи – Основи
• Фактори кои доведуваат до појава на интрапретприемачи
• Карактеристики на интрапретприемачи
• Повторно откривање на претприемачки дух
• Интрапретприемачка култура
• Интрапретприемачко работење
• Развој на интрапретприемаштвото кај нас

Секако дека интрапретприемачко работење има свои карактеристики. Големите деловни системи не иницираат иновации, вели едно мислење. Секако дека тоа е мислење за големи системи кои работат со проблеми.

Во практиката е утврдено дека големите системи кои правилно работат, имаат можности поради големите и силни тимови, како и поради големите лабаратории, да бидаат големи иноватори.

По прашањето на иновациите и малите претпријатија имаат големи можности за иновација, поради нивната флексибилност и брзо реагирање на профитните шанси. Средните претпријатија по ова прашање се во најнеповолна состојба.

Поради поуспешно имплементирање на интрапретприемаштвото, потребно е одговорноста да се лоцира што пониско во хиерархиската структура, како и да се направат поголем број мали и функционални единици.

Интрапретприемачите главно добро заработуваат, како плод на својата голема работа и трудот кој го вложуваат, но тие најчесто се осамени и размислуваат како новодојденци.

Во голем дел се осврнуваме на тоа како интрапретприемачите се желни да постигнат нешто, а за тоа имаат пречки во самата организација. Тоа најчесто се случува и е едно од поглавните обележја на работата на интрапретприемачите.

Меѓутоа постојат и големи компании кои успешно ги користат услугите на интрапретприемачите и не им поставуваат непотребни бариери, па таквите компании се успешни и не се предмет на оваа опсервација, туку кај таквите претпријатија може да се опсервираат други аспекти од работењето. Пример за тоа се големите компании, кои се покажале како добри иноватори. Тука можеме да ги спомнеме: “Johnson & Johnson” , “3M” , “Citibank”, “Intuit” и други.

За успешно развивање на интрапретприемачкиот дух, потребно е да им се оддаде признание на луѓето кои успеале нешто да направат.  Одредени компании, кои низ овој серијал се наведени како успешни примери, во некој миг можат да се најдат во криза, па дури и да банкротираат поради различни причини.

Да се направи атмосфера никој да не се чувствува загрозено, да се даде слобода во работењето, како и да се поддржат, изнајдат средства и да се обезбедат дозволи се основите за поттикнување.

За постигнати резултати и подобрено работење на организацијата, многу интрапретприемачи повеќе посакуваат признанија, отколку парични награди. Но, пожелно е од страна на врвното раководство, да се користат и двата начина за стимулирање на интрапретприемачи кои успешно реализирале деловен потфат, како и за тешкотиите низ кои поминале за да дојдат до реализацијата.

При реализирање на било каква замисла, потребно е да постои тимска работа. Тимската работа не може да се оформи да функционира преку ноќ, туку е потребно на долг период да се негува и форсира во големите организации, како производни, така и непроизводни. Секако, самата големина не е пречка за претприемаштвото и иновацијата, туку тоа е начин на оперативно водење и функционирање на претпријатието, а посебно постојниот начин на тоа раководење.

Потребни фактори за успех на интрапретприемачки потфати се:

• потфати со цел висока профитабилност и поголемо пазарно учество;
• силна подршка од топ менаџментот;
• пазарна структура.

Подетално разгледано, менаџментот во претпријатието бара усвојување и спроведување на одредени политики во четири главни области:

• Прво: Компанијата мора да биде претприемлива за иновации и спремна да забележи промени како можност, а не како опасност и закана. Таа мора да биде организирана да ја извршува тешката работа на претприемачот. За да се создаде клима за претприемаштво во организацијата, неопходно е постоење и спроведување на одредени политики.
• Второ: Треба да се спроведе систематско мерење или барем оценување на остварените перформанси на компанијата како претприемач и иноватор, како и вградено учење за начините за подобрување на тие перформанси.
• Трето: Менаџментот во компанијата бара постоење и примена на одредени практики на организациската структура, политика на создавање раководен кадар и управување со претпријатието, како и политика на наградување.
• Четврто: Менаџментот на компанијата не треба да ги обесхрабрува настојувањата на поединци да реализираат одредени бизнис идеи. Нормално, доколку тие идеи се “издржани”. Не треба да ги казнува “реалните” неуспеси, но не смее да се дозволи секој да работи како што сака, бидејќи тогаш големите загуби од промашените проекти би ги “изеле” заработките на успешните проекти.

Останатите постови од овој серијал се:

• Интрапретприемачи – Основи
• Фактори кои доведуваат до појава на интрапретприемачи
• Карактеристики на интрапретприемачи
• Повторно откривање на претприемачки дух
• Интрапретприемачка култура
• Интрапретприемачки политики
• Развој на интрапретприемаштвото кај нас

Заради развој на соодветни интрапретприемачки практики во еден организациски систем потребно е да постои и соодветна интрапретприемачка култура во тие компании.

Интрапретприемничка култура се постигнува со тоа што:

• Сите вработени во компанијата ќе размислуваат како претприемачи. Замислете една компанија во која сите се претприемачи. Сите имаат идеи за подобрување, за нови производи, за нови насоки на движење на компанијата… Тоа е демократија, кога сите може да придонесат за развојот на компанијата.
• Деловните иницијативи не треба да се врзуваат само за еден човек, претприемачот, што ја формирал фирмата или мала група околу него. Ниту претприемачот, ниту врвниот менаџмент нема “монопол”, а ниту потенцијал за целосна одговорност за иновации и промени. Динамичната околина во која функционира бизнисот бара и постојани промени во компанијата, а тие може и треба да доаѓаат од сите работни места.
• Иновативноста значи безрезервна поддршка на процесите, за генерирање нови идеи. Секоја идеја е добредојдена. Дури и “најлудата” идеја утре може да биде извор на вреден проект на една компанија.
• Респектирање на вработените и нивните потенцијали. Секој има потенцијал да се подобри себеси и својата непосредна околина. Интрапретприемачка култура мора да ја содржи оваа претпоставка во себе.
• Респектирање на различните мислења. Различни мислења се добредојдени за се и сешто во една компанија. Доколку нема различни мислења, значи дека нема ни демократија во бизнисот, а со тоа се гуши и иновативноста.
• Ако се направи грешка, да не се казнуваат строго творците на неуспешните решенија, бидејќи може да се постигне сопирање на изнесување на нови идеи. Грешките може да бидат голем капитал за една компанија, нормално доколку научи од нив.
• Перманентно усовршување. Усовршувањето е одлична основа за поттикнување на иновативноста. Развојот на науката и технологијата не дозволува запирање со усовршувањето, тоа мора да биде константно поттикнувано од страна на менаџментот.
• Неформалност (рамноправен третман без оглед на позицијата во фирмата, вработените да бидат партнери, а не подредени). Неформалните идеи, разговори, дружби и предлози може да бидат одличен извор на енергизирање на една компанија. Мора да се дозволи и искористи.
• Акциска ориентираност. Без акција, нема иновација. Без иновација, нема развој на една компанија.

Останатите постови од серијалот се:

• Интрапретприемачи – Основи
• Фактори кои доведуваат до појава на интрапретприемачи
• Карактеристики на интрапретприемачи
• Повторно откривање на претприемачки дух
• Интрапретприемачко работење
• Интрапретприемачки политики
• Развој на интрапретприемаштвото кај нас

Основната потреба во развојот на еден бизнис кога станува бирократизиран е појава на интрапретприемачи. Во една таква фаза некако бизнисот станува тром, едноставно не може да одговори на оние “вистинските” потреби на пазарот, за што во минатото го бивало. Затоа и секој менаџер сака и се обидува да го врати бизнисот во таа “топ” форма.

Поради враќањето во топ форма треба уште еднаш да се “открие”, односно фирмата да стане повторно “млада”, па се поставува прашањето како тоа да се направи?

Ние препорачуваме тоа да се направи со:

• редефинирање на пазарот;
• редефинирање на производот (услугата);
• редефинирање на ресурсите;
• ревитализација на оперативниот (производствениот) систем;
• ревитализација на менаџментот;
• ревитализацијата на организациската култура.

Потребно е фирмата пак да стане иновативна, креативна, адаптибилна, односно каква што била кога се формирала. Компанијата може да стане претприемачка со:

• елиминација на неефикасната бирократија и бирократското однесување;
• оформување на претприемачки деловни единици, кои самостојно и автономно ќе функционираат;
• оформување на “фирми во фирми” според принципот “секој проект нова фирма”.

Менаџерот треба успешно да ја “игра” и лидерска улога, како што успешно ја “игра” улогата на претприемачот.

Карактеристики, знаења и способности кои овозможуваат интрапретприемачко однесување се:

• способност за воочување на деловни шанси;
• преземање ризик;
• способност за управување со стресни и ризични ситуации;
• лидерство;
• натпреварувачки дух, перманентно повторување и докажување на пазарот;
• адаптибилност, флексибилност, истрајност, упорност и посветеност на работата;
• подготвеност за перманентно учење и акциска ориентираност.

Корпорациски потфати според Mac Millan and George се:

• нови подобрувања на тековните производи и услуги;
• новите производи и услуги да се продават на постојните пазари во тек на една до две години;
• постојните производи и услуги да се продаваат на нови пазари;
• новите производи или услуги да се продаваат на новите пазари.

Останатите постови од овој серијал се:

• Интрапретприемачи – Основи
• Фактори кои доведуваат до појава на интрапретприемачи
• Карактеристики на интрапретприемачи
• Интрапретприемачка култура
• Интрапретприемачко работење
• Интрапретприемачки политики
• Развој на интрапретприемаштвото кај нас

Во текот на расправите во врска со интрапретприемачите, често може да се слушне зборот бирократијата во големите организации или нивниот конзерватизам. Секоја корпорација во себе има вградено “Имунолошки систем” против дејствување на интрапретприемачи и тоа треба да се совлада, за да може да се реализира било кој од проектите.

Најчесто интрапретприемачите со своите активности, ги остваруваат своите соништа за докажување во работењето. Работењето во специфични услови, бара од интрапретприемачот да поседува одредени карактеристики, за да биде во состојба да ги реализира своите замисли.

Некои психолошки истражувања, укажуваат дека интрапретприемачите најчесто имаат проблеми во односот со татковците, односно имаат проблеми со непочитување на авторитетите. Тоа им овозможува полесно да ги кршат правилата, што другите вработени потешко би се осмелиле да го направат.

При работењето во големите компании е препорачливо вработените да не ги следат само готовите упаства, туку и да размислуваат со својата глава и континуирано да го подобруваат процесот на работењето.

Интрапретприемачите треба да преземаат улога на херои и да имаат визија за нешто што уште не се случило, а пожелно е да се случи поради интересите на организацијата. Тие мораат да ја предвидуваат и да ја гледаат иднината многу подобро од другите вработени, а како и сите херои не треба веднаш да очекуваат награда и признанија.

Во прво време при реализирање на некој проект, кој го започнал интрапретприемачот, најчесто се јавува незадоволство, па и бојкот и опструкција од страна на другите вработени, кои можат да завидуваат или да се плашат за опстојување на своите позиции.

Секој интрапретприемач мора да поседува одреден талент, преку кој добива одредена визија, која понатаму ја развива и разработува. Тие треба да ги кршат определените правила на организацијата и поради тоа некогаш можат да бидат и казнувани. За да може плановите полесно да ги реализираат, потребно е да имаат покровител, кој ќе им овозможи полесно “пливање” низ правилата на организацијата. Покровителот треба да биде итар и да има визии, а доколку треба да го заштити интрапретприемачот и неговото работење од неоснованите напади, да биде склон и кон криење на вистината.

Интрапретприемачите треба да бидат деловни и жилаво да се борат за остварување на своите идеи, без оглед на сите можни пречки во реализирање на проектите.

Поради оневозможеното остварување на замислата, често се случува интрапретприемачите да поднесат оставка и да формираат своја фирма или да преминат во нова фирма, каде би им се овозможила непречена реализација на потфатите. Најчестите изјави од нивна страна биле дека тие се обидувале, ама биле спречени и дека повеќе немаат намера да бараат многубројни дозволи.

При реализирање на потфатите интрапретприемачот не смее да внимава само на профитот, туку и на луѓето со кои соработува, а со кои треба и во иднина да соработува. Не смее да се има нехуман однос кон луѓето, бидејќи тој нехуман однос може во одреден момент да се сврти против оние кои го спроведуваат.

Поради ова, при релизирањето на овие проекти, потребно е постоење на избалансиран став кон сите прашања. Од една страна да се заштитат луѓето, а од друга страна да се оствари профит. Ова се потенцира бидејќи ИП дејствува таму каде што другите затајуваат. Со тоа се избегнува да се запостави успехот и развојот на организацијата и се избегнува користењето на нехумани методи во работењето, без оглед што некогаш е подобро да се “отсече прст, отколку да се загуби рака”. Ова е посебно присутно кога мора да се изврши отпуштање на одреден број вработени, за да се спаси целината на компанијата.

Hisrich [Stokes D.: Small Business Management. An Active-Learning Approach] бележи седум водечки карактеристики на внатрешниот претприемач:

• разбирање на средината;
• визионерство и флексибилност;
• креирање на менаџмент опции;
• поттикнување на тимска работа;
• поттикнување на отворени дискусии;
• градење на коалиција на приврзаниците;
• упорност.

Ќе ги анализираме некои од карактеристики на интрапретприемачот.

• Флексибилноста е потребна компонента во работењето на интрапретприемачот, благодарејќи на неа тие можат полесно да “пливаат” меѓу различните интереси во компанијата. На тој начин полесно ќе ги елиминираат пречките, кои се поставуваат од страна на луѓето, кои се противат на промените во работењето.
• Ризик постои во секој сегмент од работењето и живеењето. Вработените може да не се принудени да преземаат ризик, бидејќи тие може да се длабоко “вкопани” во бирократска структура, па доколку и не превземат ништо, тоа нема да биде санкционирано. Дури, во многу случаи тоа би претставувало и пожелен модел на однесување. Меѓутоа, интрапретприемачите не се согласуваат со “пријатна работа”, туку преземаат ризик за да реализираат одреден проект, со што ќе придонесат за поуспешно работење на компанијата. Во големите компании не се гледа со преголема симпатија кон луѓето кои внесуваат нешто ново. За одредена замисла секогаш постои можност таа да не се реализира од различни причини. Доколку не се реализира замислата, интрапретприемачот се соочува со можни реперкусии. Доколку не постои разбирање од страна на врвното раководство за новите проекти, тоа е можност тие да не успеат. Ако строго се реагира на секое промашување, а не се прифати мислењето дека кој работи, тој и греши, тогаш и другите интрапретприемачи ќе се обесхрабрат да преземаат каков било потфат.
• Креативност мора да се поседува за да можат да се осмислат проектите кои ќе го подобрат работењето на компаниите. Доколку ИП не поседува креативност, тој не ќе може и покрај желбата нешто да направи, тоа да го реализира, бидејќи нема да знае како да го оствари тоа.
• Енергијата е потребна за да се реализира саканиот проект. Потребно е да се поминат поголем број нивоа на одлучување, за да се добие дозвола за реализирање на проектот.

Останатите постови од серијалот се:

• Интрапретприемачи – Основи
• Фактори кои доведуваат до појава на интрапретприемачи
• Повторно откривање на претприемачки дух
• Интрапретприемачка култура
• Интрапретприемачко работење
• Интрапретприемачки политики
• Развој на интрапретприемаштвото кај нас

Работењето на претприемачите се карактеризира со тоа што тие оформиле одреден бизнис и ги надминале сите тешкотии кои го следат тој процес. Тие креирале нешто од ништо. Го подобриле светот околу нив. Донеле иновација или решение за проблем кој постоел или пак за кој воопшто не постоела свесност дека постои.

Во понатамошната фаза, доколку се запазени сите критериуми (и доколку претприемачот сам не го ограничува растот на фирмата), неминовен е раст на тој бизнис. 

Со растот, претпријатието се трансформира од претприемачко во менаџерско.

Со понатамошен раст, менаџерската фирма може да стане административна (или бирократска).

Кога фирмата ќе стане менаџерска или административна, тогаш се јавуваат проблеми со:

• раководење на фирмата,
• бројот на вработените е зголемен,
• а зголемен е и обемот на работењето. 

Паралелно се зголемува и бирократија (администрацијата) и се влегува во фаза на заситување и тромост. Одлуките тешко се носат, бавна е нивната имплементација, се јавуваат “тесни” грла во работењето и други придружни проблеми, во врска со отежнатото работење на компанијата. 

Со оглед на овие факти, потребно е фирмата да изврши преобразба и од менаџерска или административна да стане повторно претприемачка, како што била во почеток. 

Доколку компанијата сака да остане конкурентна на пазарот, луѓето кои ја водат (менаџерите) треба да се менуваат и да ги надоградуваат своите знаења. 

Кога се јавува проблем во работењето, доаѓа до ерозија на лидерските и претприемачките способности.

Поради сите наведени факти, се чувствува потреба повторно да сe врати претприемачкиот дух во работењето на фирмата, односно се јавува потреба од интрапретприемачи. Главните чекори кои треба да се преземат за да се постигне подобрување се:

• зголемување на продуктивноста во работењето,
• зголемување на квалитетот на производот,
• намалување на трошоците,
• намалување на времето потребно да се превземат акциите и сл.

Односно менаџерите повторно да станат претприемачи!

Ова е доста тешко спроведлива замисла, бидејќи основачот  на фирмата, кој имал голем претприемачки дух, обично веќе не работи таму. Тој се пензионирал или фирмата е предадена во рацете на други луѓе (наследници или некој кој ја откупил фирмата).

Најчесто основачот пропуштил да ги обучи и насочи луѓето за развивање на претприемачкиот дух, а можно е поради неговото отсуство, претприемачкиот дух едноставно да замрел, гушејќи се во голема администрација, па компанијата полека запаѓа во тешкотии при работењето.

Затоа сега е потребно да се оформи нов претприемачки тим или да се активираат интрапретприемачи, кои би почнале да дејствуваат во правец на ревитализација на компанијата. Најзгодно е да се основаат мали единици, во кои ќе биде лесна имплементацијата на претприемачките замисли. За да се спроведат овие промени, потребно е да се оформи претприемачка култура, претприемачко однесување, односно фирмата повторно (како што било на почетокот) да стане претприемачка.

Останатите постови од овој серијал:

• Интрапретприемачи – Основи
• Карактеристики на интрапретприемачи
• Повторно откривање на претприемачки дух
• Интрапретприемачка култура
• Интрапретприемачко работење
• Интрапретприемачки политики
• Развој на интрапретприемаштвото кај нас

Поимите претприемаштво и претприемачи, обично се врзуваат за работењето во малиот бизнис. Тоа се должи на фактот дека претприемачите најчесто се газди и основачи на малите бизниси. Доколку не се, тогаш најчесто имаат големи овластувања од страна на газдите, па се во состојба без многу дискусии (како што е најчесто случај во големи компании) да преземаат одредени активности.

Поради брзото реагирање на профитна шанса, претприемаштвото стана еден широко пропагиран и посакуван метод во работењето во целиот свет.

Иако во последно време се почесто во светските литератури и теории се зборва за користење на истиот термин – претприемач како во големите корпорации така и за започнување на бизнис. Основната претпоставка на која се базираат овие тврдења е дека стартап не е само започнување на сосема нов бизнис, туку дека стартап може и треба да постои во постоечки бизниси и големи корпорации кои на таков начин ја одржуваат инвентивноста на високо ниво креирајќи сосема нови производи и/или услуги на пазарот.

Интрапретприемаштво се врзува за работењето во големите компании, а може да се користи и пошироко, секаде каде што постои голема бирократизираност. Такви институции можат да бидат: државната администрација, училиштата, болниците, спортските организации, односно секаде каде има отежнато работење особено поради бирократската структура.

Поимот интрапретприемаштво или внатрешно претприемаштво е воведен 1985 година oд страна на Gifford Pinchot III. Тој утврдил дека со воведување на интрапретприемаштво се подобрува работењето во големи системи, како производни, така и непроизводни (Извадок од снимка од предавањата на Gifford Pinchot III).

Светот се наоѓа во непрекината динамика, а бројот на новите научни сознанија секојдневно се зголемува. Поради овој факт, мора да се препознаат секојдневни иницијативи и дејствувања на сите фронтови, за да се следат светски економски постигнувања и компанијата да опстојува на пазарот.

Големите компании морат постојано да се реорганизираат во своето работење, за да не се доведат во состојба на бирократизирање и со тоа успехот во работењето да се загрози. Потребата од постоење на интрапретприемачи во големите компании, се констатира кога се утврдуваат проблемите во нивното работење. Установена е голема инертност во донесувањето и спроведувањето на одлуките, поради големата бирократизираност, а со тоа се зголемува неефикасноста во работењето.

Ова не е случај со секоја голема компанија, бидејќи има и големи компании кои се карактеризираат со голема флексибилност во работењето и кои се исклучително конкурентни во светски рамки. Интраприемачите во корпорациите можат да ги комбинираат предностите на малите претприемачки фирми, со предностите на работењето на големи корпорации.

Интрапретприемачи воведуваат нови производи, нови постапки, нови услуги и придонесуваат компанијата да се развива и да профитира. Со желба проблемите во работењето да се надминаат, се бара местото и улогата на внатрешното претприемаштво или интрапретприемаштво.

Затоа во овој серијал ќе ги опфатиме следните наслови:

• Фактори кои доведуваат до појава на интрапретприемачи
• Карактеристики на интрапретприемачи
• Повторно откривање на претприемачки дух
• Интрапретприемачка култура
• Интрапретприемачко работење
• Интрапретприемачки политики
• Развој на интрапретприемаштвото кај нас