Бизнис план - Алатка за планирање

Во изминатиот период ги објавив најновите верзии од процесот за бизнис планирање преку изработка на еден квалитетен бизнис план. Ова е втора верзија која по една година истрпе голем број на измени. Во моментов овие туторијали се пакуваат во една е-книга во која ќе бидат дополнети со To-Do листи и еден вид на темплејти кои ќе ви помогнат во процесот на бизнис планирање. Освен самите наслови и поднаслови оваа книга ќе биде дополнета и со повеќе елементи кои го тангираат успешното бизнис планирање кое претставува основа за поставување на нозе на еден успешен бизнис.

Тука би сакал само да ги наведам сите елементи кои досега ги поминавме како би се олеснило пребарување на веб страната. Ова е поради фактот што овој серијал не одеше секојдневно туку распоредот беше по случајна селекција.

1. Бизнис План – Насловна Страна
2. Бизнис План – Содржина и Резиме
3. Бизнис План – Општо за Компанијата
4. Бизнис План – Производи и/или Услуги
5. Бизнис План – Анализа на пазарот и индустријата
6. Бизнис План – SWOT Анализа
7. Бизнис План – Онлајн Стратегија
8. Бизнис План – Маркетинг Стратегија и Имплементација
9. Бизнис План – Продажна Стратегија и Имплементација
10. Бизнис План – Менаџмент
11. Бизнис План – Финансии
12. Бизнис План – Анекси

Ова се 12 елементи на еден бизнис план, кои се обидов да ги претставам како еден процес на планирање. Подетално за целиот процес на бизнис планирање како што наведов на почетокот на овој пост ќе биде објавена е-книга за која ќе бидете известени (се надевам за едно 10-тина дена).

Во секој случај, ова е само еден процес, кој најмногу зависи од Вас – претприемачи. Тука е Вашата креативност во прв план. Формата и обликот на документот воопшто не е важна, важно е она што ќе произлезе од процесот – јасна патека за остварување на поставените бизнис цели.

И уште нешто би напоменал. Ова е процес, не е нешто што започнува и завршува. Кога ќе заврши овој процес опишан во горенаведените наслови веднаш започнува имплементација, следење, мерење и подобрување. А, по завршување на временскиот период за кој се однесува бизнис планот започнува повторно истиот процес.

Бизнис план - Анекси

Во овој процес на бизнис планирање досега ги изведовме најважните елементи за да еден претприемач го трасира патот на својот бизнис за наредни 3 до 5 години. Досега ја направивме насловната страна, го изработивме резимето и содржината, ја опишавме компанијата, ги дефиниравме производите и услугите кои ќе ги нудиме на пазарот, спроведовме анализа на пазарот и индустријата, спроведовме SWOT анализа, изработивме онлајн стратегија за бизнисот, маркетинг стратегија и продажна стратегија. Ја дефиниравме нашата организациска поставеност, менаџментот и вработените. И се занимававме малку со финансии на бизнисот. На ред е последниот елемент – анекси.

Овој дел од бизнис планот веќе го имаме изработено бидејќи едноставно за да планираме сите анализи, табели, пресметки, предвидувања ги имаме направено. Доколку досега се изработувавте во еден MS Excel документ со повеќе страни веќе ги имате сите потребни табели кои ќе треба да влезат во анексот од бизнис планот.

Затоа во овој дел ќе треба да ги ставиме информациите за сите табели кои ги добивме во процесот на планирање.

Она што ќе треба да биде сместено во анкесот во најмал случај е следново:

1. Предвидување на продажба
2. План на финансии потребни за плати за вработени
3. Целосната табела за анализа на добивка/загуба
4. Целосна табела за анализа на готовинскиот тек
5. Биланс на состојба

Секоја табела или секој од горенаведените поднаслови нека биде на една страна за да биде попрегледно. Доколку во бизнис планот некаде во претходните наслови се повикувате на некоја од овие табели, допишете насочување на читателот да го погледне анексот.

Нешто незадолжително, но корисно!

И како за крај би додал навистина нешто незадолжително, но многу корисно за Вас како претприемач, но и за сите вработени кои оперативно ќе го овозможат постоењето на бизнисот и функционирањето согласно планот.

Сите оние кои редовно не читаат, сигурно забележале дека скоро во сите написи за бизнис планот постојано повторувам обврзување кон остварување на планираното. Зошто да губиме време со планирање доколку од тоа планирање не произлезе нешто конкретно, нешто остварливо и нешто мерливо.

Затоа и се одлучив во ова најново издание на туторијалот за бизнис планирање како посебен дел во анексот да има свое место обврзување кон оствраување на бизнис планот. Ова не значи дека е нешто кој знае колку сложено, или дека ќе гарантира 100% успех во остварувањето, но може да значи дека ќе имате алатка за да ве натера да го остварите она што го планирате.

Не постои претприемач кој ќе планира катастрофа за неговиот бизнис, дури и математиката да покажува такво нешто, во текот на процесот на планирање произлегуваат заклучоци за избегнување на една таква состојба. Затоа е потребно да се спроведе планираното.

Во многу поднаслови од овој бизнис план произлегоа конкретни активности во вид на :

• Стратегија
  • Тактики
    • Активности

Вашата задача како претприемач кој сеуште е во процесот на планирање е да ги сублимирате тие активности и да ги групирате во еден логичен редослед. Велам логичен редослед, бидејќи досега ги планиравме сите стратегии, тактики и активности како едни посебни елементи. Тие се зависни едни од други, така да активност во една стратегија ќе има влијание на друга активност во друга стратегија. Тука едноставно ќе треба да ги групирате и да добиете табела која ќе содржи:

• Стратегија
• Тактика
• Активност
• Одговорна служба (Одделение, Сектор…)
• Одговорно лице
• Датум на започнување
• Датум на завршување
• Мерни индикатори

Она што може да се забележи од еден ваков пристап е дека:

• Делегирам одговорност. Доколку не определам одговорни лица за спроведување на планираните активности (во вид на име и презиме), сите ќе бидат одговорни и на крај никој нема да превземе ништо. Мислам дека во некој од претходните написи пишував за случај кога еден Директор праќа e-mail со задачи до 10 луѓе одеднаш и на крај никој не превзема ништо во однос на таа задача бидејќи сите мислат дека некој друг ќе ја заврши место нив.
• Предвидувам рок. Рокот ќе претставува квалитетна рамка за следење на спроведувањето на планот и ќе гарантира навремено спроведување на истиот.
• Воспоставувам систем за следење на резултати. Мерни индикатори се можеби најважниот елемент на процесот на планирање кога станува збор за подобрување на самиот процес на планирање и секако бизнисот воопшто. Оваа колона ќе го мери квалитетот на планот, квалитетот на спроведеното и квалитетот на подобрување во бизнисот.

Тоа би било се за овој најнов серијал за бизнис планирање за оваа 2010 година. Бизнис планирање и натаму ќе остане како една од главните теми на блогов.

Ќе продолжиме со туторијалот за изработка на бизнис план втора верзија на претприемач. Досега веќе ја имате изработено насловната страна, потоа го поставивте костурот во вид на резиме и содржина и го завршивте насловот општо за компанијата. Сега ќе треба да започнеме со процесот на планирање на суштината на секој бизнис, односно она што тој бизнис ќе го продава – производ и/или услуга.

Опис на производи и услуги во бизнис планот

Сметајте го овој дел како еден процес на планирање, а не само препишување на Вашите идеи од книгата со бизнис идеи. Целта на овој наслов е прецизно да се дефинираат карактеристиките на производот и/или услугата како и корисностите кои потрошувачите ќе ги добијат со користење на тие производи и/или услуги. Затоа искористете ја оваа подготовка на бизнис планот за доусовршување на Вашата бизнис идеја.

Секој бизнис продава нешто. За тоа нешто добива пари од кои еден дел повторно ги инвестира во функционирањето на бизнисот. Тоа е основниот циклус на секој бизнис. Тоа нешто може да биде производ или услуга или пак комбинација од двете. Во последните 10-тина години излегува и нов тип на производ кој не може физички да се опипа, но го добивате, а тоа е електронски производ, во вид на книга, софтвер, услуга итн. Досега ги разработувавме воведните елементи кои имаат за цел да создадат интерес на читателите на бизнис планот за понатамошно читање. Доколку во претходниот дел сте привлекле внимание на читателот (банка, финансиска институција или потенцијален инвеститор) следното што ќе сака да го прочита е описот на производот или услугата што ќе ги продава тој бизнис.

Содржина на насловот

Еве што треба да содржи овој наслов од бизнис планот:

• Воведно резиме за производи и/или услуги.
• Опис на производите и/или услугите.
• Конкурентска споредба на производите и/или услугите.
• Како ќе се добијат производите и/или услугите?
• Технологија.
• Планови за идни производи и/или услуги.

Воведно резиме

Воведното резиме треба да биде напишано веднаш под насловот. Пред да започнете со комплетирање на останатите поднаслови од овој наслов можете едноставно под цртички да наведете накратко за што ќе стане збор понатаму. Искористете го овој дел да ве води во понатамошниот тек на планирање кое ќе биде дел од овој наслов.  Откако ќе ги завршите останатите поднаслови, можете да се навратите и да го досредите и ова воведно резиме. Во секој дел од бизнис планот практикувајте да дадете  кратко резиме за она што ќе биде опфатено во насловот кој следува. На ваков начин ќе обезбедите полесно снаоѓање и на читателот и на Вас самите кога го спроведувате бизнис планот.

Опис на производите и/или услугите

Како посебен поднаслов ставете да биде опис на производ и/или услугата. Во овој дел со цртички излистајте ги сите производи и/или услуги што ги продавате или ќе ги продавате. Описот накратко ќе треба да ги содржи следниве елементи:

• Што ќе претставува производот и/или услугата?
• Кои корисности ќе ги добие еден потрошувач?
• Кои се основните карактеристики на истите?
• За кој тип на потрошувачи ќе се однесуваат?
• Како ќе се продаваат?
• Доколку се работи за услуга од кои подуслуги ќе биде составена самата услуга.

За секој производ и/или услуга одговорете на овие прашања и одговорите нека не бидат повеќе од 100 збора или 500 карактери. За поспецифичните производи и/или услуги ова правило не мора да важи.

Целта е преку овој поднаслов во бизнис планот како процес на планирање да размислите за потребите на потрошувачите и корисностите што тие би ги добиле со што ќе се овозможи потенцијално генерирање на нови идеи за потребите на потрошувачи. Сево оваа опфатете го во лесно разбирлив и читлив формат заради лесно снаоѓање на читателот. Немојте само да ги нафрлувате речениците. Тие треба да бидат разбирливи и да го кажуваат она што е важно за секој производ.

Конкурентска споредба

Досега во овој наслов бевме субјективни и нашиот поглед беше насочен само кон нашиот бизнис и потенцијалните потрошувачи. Сега е време Вашиот мозок во овој процес на планирање да го свртите кон Вашите конкуренти или потенцијалните конкуренти доколку сте стартап бизнис.

Иако во посебен дел за анализа на пазарот овој сегмент ќе го разработите подетално, пожелно е во овој дел да накратко да наведете за разликите кои вие ќе ги понудите во споредба со главните конкуренти на пазарот. Користете специфични зборови во поглед на квалитетот, цената, начинот на продажба, локацијата итн. Бидете кратки и концизни заради лесно разбирање. Самиот процес би се одвивал на следниот начин:

• Дефинирање на главните конкурентски производи и/или услуги.
• Дефинирање на карактеристиките на тие конкурентски производи и/или услуги.
• Дефинирање на корисностите кои ги обезбедуваат конкурентските производи и/или услуги.
• Споредба на тие карактеристики и корисности во однос на Вашите производи и/или услуги.
• Вклучување на дополнителни конкретни идеи за зголемување на јазот во таа споредба во Ваша корист.
• Наведување на тие разлики во овој поднаслов.

Начин на добивање

Овој поднаслов ќе треба да опфати опис на тоа како ќе се добијат производите и/или услугите кои ќе се понудат на пазарот. Доколку сте малопродажен бизнис тука ќе треба да опишете од каде ќе ги набавувате производите кои ќе ги продавате. Доколку пак сте услужен бизнис како услугата ќе биде произведена, на пример преку најмување на професионалци, преку користење на специфични алатки за производство на услугата… Доколку пак бизнисот е производствено претпријатие тука ќе треба да дадете опис на производствениот процес и потребните репроматеријали за производство.

Технологија

Во овој поднаслов ќе треба да размислите за тоа како технолошките промени (кои се постојани) ќе учествуваат во Вашиот бизнис. Секој производ па и услуга има свој животен век. Колкаво е времето за замена на производот. Какво влијание ќе има интернетот и компјутерите на Вашиот бизнис и производите што ги продавате. Технологијата може да влијае на сите аспекти на бизнисот и позитивно и негативно. На пример, на услужните бизниси појава на интернетот од корен ги измени услугите кои се нудат. Производствените бизниси мораат постојано да ги следат технолошките промени и да ги инкорпорираат во својот производствен процес. Доколку технологијата не е важна за вашиот бизнис (иако дене тоа е скоро невозможно) можете слободно да го игнорирате овој поднаслов.

Идни производи и/или услуги

Никогаш не треба да застанете на едно место. Бизнис животот претставува динамичен живот кој бара секогаш да се гледа еден чекор напред во иднината. Пожелно е во овој дел да се опфатат и производите и/или услугите кои нема веднаш да ги нудите но планирате во иднина. Во овој дел едноставно размислете и одговорете на следниве прашања:

• Кои производи и/или услуги можеме да ги воведеме во иднина?
• Кои ќе бидат предусловите за нивно воведување?
• До кога би можеле да бидат воведени?

Овој дел се однесува на вашата долгорочна стратегија на производи и/или услуги. На пример, за еден бизнис кој работеше по мои совети се знае за наредните 3 години каков ќе биде интензитетот на ширење на асортиманот на производите. Ова е комбинација на финансиски можности и потребен асортиман. Наведете ги овие ваши идни планови и желби накратко во овој дел.

Неколку совети

Запомнете дека она што тука ќе го дефинирате ќе претставува сржта на Вашиот бизнис во иднина. Повторно ќе напоменам дека ова е процес на планирање и не значи дека немате право да се навратите со нови идеи откако ќе ги поминувате останатите наслови од бизнис планот. Но, кога ќе го усвоите промени веќе се забранети, потребно е да се насочите на обврзување за исполнување на планот.

Овој наслов во кој се опишуваат производите и/или услугите ќе ви помогне уште еднаш да ја разработите Вашата бизнис идеја, да ги разгледате сите можни аспекти и да размислите за главните конкуренти.

Сега сме на вториот елемент од бизнис планот, односно вторите два елемента – резиме и содржина, откако завршивме со насловната страна на истиот. Откако ќе ја свртиме насловната страна, односно откако ќе го отвориме бизнис планот ќе дојдеме до содржината на истиот и до резимето на истиот. Карактеристично за овие два елемента е дека истите доаѓаат на почетните страници од бизнис планот, но се пишуваат или средуваат на крај кога сите останати елементи ќе бидат завршени.

Бизнис план - Резиме и содржина

Содржина на бизнис планот

Содржината му помага на читателот при читањето полесно да се снаоѓа во содржините на бизнис планот. Никој не сака, па и нема доволно време да почне да чита од почеток до крајот на планот.

Нема некоја филозофија во однос на изработка на содржината на бизнис планот. Едноставно, напишете го насловот содржина и оставете простор каде ќе се вметне истиот. Доколку работите со MS Word или пак Open Office сите наредни наслови и поднаслови направете ги со еден од стиловите во Styles кои се однесуваат на наслови (Headings).

Алатки за стилови за форматирање на наслови и поднаслови

Алатки за инсертирање на содржина

Ова ќе ви помогне на крајот едноставно да ја инсертирате содржината онаква каква што е, па и доколку правите измени има опција ажурирање (Update) за да се ажурираат страните доколку постои некое поместување. Ова се изведува преку инсертирање (Insert) на табела со содржина (Table of Contents). И целата работа околу содржината ќе биде завршена. Запомнете дека ова ќе го изведете на крајот кога Вашиот бизнис план веќе ќе биде готов и сите наслови и поднаслови ќе бидат дефинирани како што објаснив погоре.

Резиме на бизнис план

Многу често читателите на бизнис планот, оние кои треба да обезбедат финансиски средства завршуваат со резимето на бизнис планот, односно не продолжуваат со понатамошно читање. Втора состојба е да се прочита резимето и да се сврти на страните кои се однесуваат на делот кој му оставил некој впечаток од резимето.

Резимето на бизнисот треба да бидете првиот наслов кој ќе биде опфатен во содржината, но се пишува последно, откако ќе се заврши со сите други теми кои се составен дел од планот. Но, на оваа прашање би можело да се размисли и од поинаков агол. Можеме да напишеме пробно резиме кое ќе ни биде водилка за натамошните елементи на планот и на крајот да се прилагоди кон завршените други елементи. Резимето треба да ги содржи главните елементи од сите други теми кои се составен дел од бизнис планот.

Започнете со кратка историја на Вашиот бизнис како одговор на прашањата:

• Кога е формиран или кога ќе биде формиран?
• Каде е лоциран или каде ќе биде лоциран?
• Која е бизнис идејата?
• Што ќе опслужува бизнис идејата или каков проблем на пазарот ќе решава?
• Кои ќе бидат клучните потрошувачи?

Потоа напишете ги следните поднаслови во вид на 1.1, 1.2, 1.3, 1.4 и 1.5:

1. Главни показатели
2. Цели
3. Мисија
4. Визија
5. Клуч за успех

Главни показатели

Главните показатели треба да дадат една слика за тоа како ќе изгледа бизнисот во однос на тие показатели во периодот за кој се однесува планот. Она што е најважно и што може да се смета како главни показатели се следниве:

• Продажба
• Бруто маржа
• Нето добивка

Затоа доволно е само еден график во кој ќе бидат прикажани овие показатели како движења за годините за кои се однесува планот. Затоа овој поднаслов ќе треба да е подготви на крај кога ќе ги имаме сите предвидувања од кои зависат овие показатели. Едноставно со помош на MS Excel направете еден график како на сликата подолу.

Главни показатели во резимето на бизнис планот

Овој график едноставено треба да покаже дали бизнисот ќе има раст низ годините, дали ќе има добивка и колкава ќе биде таа добивка. Ова е суштинскиот график на целиот бизнис план и од него ќе зависат многу понатамошни одлуки на читателот на планот.

Цели

Целите треба да ги опфатат сите цели кои се дефинирани за да се остварат за период за кој се однесува бизнис планот. Наведете ги сите цели и по можност користете нумерички опис на истите (На пример, „Остварување на профит од 30% од остварена продажба“; „Зголемување на продажба за 10% од минатата година“ итн.). Пожелно е пред да се дефинираат целите да се напише и визијата за бизнисот, бидејќи самата визија ќе ги дефинира целите како средство за остварување на нашата визија. Визијата ќе претставува поглед во иднината, односно ќе треба да одговориме на прашањето како треба да изгледа нашиот бизнис во иднина.

Фокусирајте се на долгорочните цели како нешто што ќе треба да се оствари во идниот период. Кога ги воспоставувате целите, уште во оваа фаза обидете се да размислите за потенцијални пречки за остварување на истите онака како што го опишав во Цели за 2010 – Како да ги остварите?

Мисија

Мисијата треба да го дефинира она што бизнисот сака да го работи за најмалку четири категории:

• Потрошувачите
• Вработените
• Сопствениците
• Општеството

Кажано со едноставни зборови мисијата претставува причина за постоење на бизнисот.

Мисијата треба да даде одговор за вашиот бизнис за помалку од 30 секунди на следниве прашања:

• Кој е Вашиот бизнис?
• Што прави Вашиот бизнис?
• Која е положбата на Вашиот бизнис?
• Зошто го правите тоа што го правите?

На пример, „ХХХХХ компанија постои заради задоволување на потребите на потрошувачите на текстилни прозводи при што ќе обезбеди врвен квалитет на производите и начин на продажба кој ќе предизвикува чувство на задоволство“ за продавница за текстилни производи. Можете да го искористите следново за да ја направите Вашата мисија:

[Име на бизнисот] постои заради [проблем кој бизнис идејата го решава] за [целен пазар] при што ќе обезбеди [производи и/или услуги] со помош на [предност на вработени или на бизнисот во однос на конкуренцијата] за [поволност која ќе ја добие потрошувачот].

Ова е само еден темплејт кој може да ве води низ процесот но, слободно можете да го менувате редоследот и содржината на истиот.

Клучни елементи за успех

На крајот од оваа поглавје наведете ги клучните елементи за успех на вашиот бизнис кои ќе бидат во согласност со претходно дефинираните цели и мисија на бизнисот. Наведете ги сите можни елементи кои ќе придонесат за успех на бизнисот. Тука всушност треба да одговорите на прашањето што Вашиот бизнис ќе треба да направи за да ги исполни дефинираните цели на бизнисот.

Откако ќе го завршите бизнис планот внесете ги следниве елементи во резимето:

• Неколку збора за клучните показатели од анализа на пазарот и индустријата
• Неколку збора за стратегија и имплементацијата на тие стратегии
• Прикажете график на проекции на продажба
• Прикажете график на анализа на готовински тек
• Прикажете график на приходи и трошоци за периодот на планот

Ова ќе бидат доволно елементи кои ќе бидат опфатени во резимето и ќе предизвикаат интерес кај читателите за продолжување со разгледување на бизнис планот. Но внимавајте на потенцирањето. Фонтот за содржината нека ви биде 12 (или 11) додека за наслови врз основа на стилот кој ќе го изберете (На пример главен наслов со Heading 2, а поднаслови со Heading 3…). Користете зацрнување (Bold) за сето она што треба да се потенцира и треба да биде она што е пожелно да му го привлече вниманието на читателот.

И за на крај едно прашање кое постојано се поставува е колку долго треба да биде резимето? Одговорот е колку е пократко толку е подобро. Препорачливо е резимето да биде една страна до две, но не повеќе од две страни. Две страни се доволно за да се опфатат сите горенаведени елементи. И бидете прецизни и концизни во пишувањето.