Овој наслов веќе го најавив во насловот Иновација како основа во Facebook во кој го коментирав накратко, односно ги претставив најважните работи од интервјуто со Mark Zuckerberg основачот и CEO на Facebook. Она како дел од тоа интервју е дека во Facebook немаат потреба, а ниту време за да пишуваат формални бизнис планови. Истото и јас го искусив во пракса. Иако, едно 10-тина години проучувам литература од претприемништвото каде се пропагира целосна формализација на бизнис планот, направив грешка пред неколку години кога започнував еден бизнис. Ваквата пропаганда која ја викам во стилот „Планирај го твојот бизнис план“ е целосно погрешна и можете да ја слушнете од луѓе кои никогаш сами не започнале сопствен бизнис или пак од луѓе кои премногу ја следат теоријата која иако не штети сепак во некои случаи е дијаметрално спротивставена со праксата.

Мое практично искуство

Кога го започнував тој бизнис имав бизнис идеја и седнав да напишам бизнис план и добро го напишав. Започнав нели по правилници за бизнис план. Изгледаше многу добар со различни графици во боја, анализи, табели итн. Си бев навистина горд на себеси за мојот успех во изработка на бизнис план. Но, при едно препрочитување сакав да го подобрам и извршив измена. Добро, сепак изгледа одличен. Инаку бизнис планот не ми беше потребен за некоја финансиска институција или за некој бизнис план натпревар за добивање на финансии, туку ми беше потребен како патоказ за развој на мојот нов бизнис во наредните 3 години. И добро сеуште не започнав со бизнисот целосно се насочив на еден уникатен бизнис план. Заборавив дека треба да престанам со сонување и да започнам со акција. Поминаа неколку месеци во кои секогаш наоѓав нешто да подобрам во бизнис планот а бизнисот не го започнував. Почнав да се нервирам заради тоа. И кога еден ден сфатив дека треба да го искинам тој план и дека мојот приод е сосем погрешен и заради него изгубив неколку месеци.

Првин седнав и направив нов бизнис план. Не изгледаше убаво со колор графици и наслови и содржини, резимеа итн. Но, со тој бизнис план го започнав бизнисот, работите се придвижија на напред. И по еден месец од тој нов бизнис план почнаа да пристигаат приходи во мојот џеб. Тој бизнис план беше едноставно составен од:

• Активности кои треба да ги спроведам – така под цртички од прва до последна.
• Што недостасува на пазарот – исто така цртички.
• Колку пари имам и како ќе ги трошам.
• Што ќе применам како маркетинг средства во првата и втората година во вид на стратегија – исто така под цртички.

Ова беше доволно и сега тој бизнис функционира и донесува приход.

Опасности  во стилот планирај го твојот бизнис план

Па кои се опасностите? Првин кој ме освести. Во тоа време започнав да читам материјали од Tim Berry основач на Palo Alto Software кој го изработува најдобриот софтвер за бизнис план – Business Plan Pro и неговата книга Планирај како што се движиш. Јас ја имав trial верзија и ги разгледав можностите кои навистина се импресивни но во моментов е корисен само за пазарот во САД и Канада бидејќи податоците кои ги користи се за тие земји. Прочитав за неговиот совет дека бизнис план може да биде во стилот со цртички и дека најважно е да се спроведуваат цртичките и да се ажурираат од време на време. Потоа коментирав на еден негов напис за бизнис план темплејти. Мојот коментар беше дека темплејтите кои постојано ги бараме само не оддалечува од вистински бизнис план кој ќе го трасира патот на бизнисот до успехот. Од друга страна секој бизнис е различен и не може да користи темплејт на некој претходен. Може, но веќе тоа не е бизнис кој ќе се базира на уникатна идеја. Така да веќе бев свесен за недостатокот од формално-научните погледи на бизнис планот (Кои пак секако не е лошо да се знаат).

Ќе издвојам три опасности:

• Планирај го твојот бизнис план ако сакаш никогаш да не започнеш со бизнисот. Првин самата реченица кажува нешто неефикасно и неефективно. Зошто нешто двапати да се работи. Да планираш за да планираш!!!! Планирање како глагол претставува активност за подготовка на идните чекори активности. И вие ако планирате за да планирате и пак планирате за да планирате и планирате за да планирате… Опасен круг кој никогаш нема да заврши. Јас влетав во еден таков но за среќа се освестив.
• Премногу мислење одзема премногу време. Планирање бара мислење за она што ќе го изведеме утре. Доколку заглавиме во тоа мислење за утрешницата, таа утрешница ќе дојде и ќе треба повторно да мислиме за идна утрешница.
• Премногу планирање помала реализација. Постои опасност доколку изгубиме премногу време во планирање да го намалиме времето за релизација. Некој ќе каже доколку подобро ги испланираме чекорите за релизација ќе можеме помалку време да потрошиме во однос на самата реализација. Но оваа не е проста математика. Оваа е теорија на веројатност која се занимава со случајни настани. Едно нешто е сигурно, никогаш не можеме да бидеме сигурни 100% за она како ќе изгледа иднината. Доколку бизнис идејата е навистина вредна стартувајте не губете време бидејќи како што Вие имате некоја идеја во моментов така и некој друг има слична идеја на Вашата.

И за Крај Неколку Препораки Наместо Заклучок…

• Во секој случај бизнис планот е потребен бидејќи е единствено средство кое бизнис потенцијалната енергија во самата бизнис идеја може да ја преточи во бизнис кинетичка енергија. Но, каков бизнис план ќе зависи од целта на самиот бизнис план.
• Избегнувајте темплејти. Имам доста темплејти кои сакав да ги објавам на претприемач. Но, моето лошо искуство ме спречи. Бидејќи никој не може да изработи подобар план од самиот претприемач.
• Бидете колку што можете повеќе конкретен во бизнис планот за да можете полесно да ги споредувате резултатите.
• Нека биде едноставен и разбирлив првенствено за Вас и вашите вработени. Сепак Вие сте единствените кои ќе се занимавате со неговата реализација.
• Формализирајте само доколку конкурирате за финансии од некоја финансиска институција или учествувате во некој бизнис план натпревар. И во еден таков случај кога ќе дојде време за реализација прилагодете го на Вашите потреби. Сепак Вие како претприемач сте центарот на Вашио бизнис.
• Користете едноставно MS Excel и MS Word бидејќи сеуште не може да се најде софтвер кој ќе не замени во планирање. Како што наведов тоа не е едноставна математичка функција.
• Бизнис планот нека Ви служи како патоказ за Вашето и движењето на Вашиот бизнис.

Слика од abductit под Creative Commons – Attribution

Во претходните неколку месеци дел по дел објавувавме упатства за изработка на бизнис планот. Бизнис планот е основата за претворање на Вашата бизнис идеја во реален бизнис. Дали ќе биде успешен или не ќе зависи од активностите што сте си ги поставиле во бизнис планот.

Во неколку блог написи до сега повторувам дека не е важна формата на бизнис планот. Таа може да биде и на една обична салфетка која ја имате при рака додека седите во кафеана каде креативноста Ви е зголемена и за да не заборавите пишувате во вид на точки на активности кои треба да ги изведете во наредниот период.

Вака се одвиваа работите при презентација на упатствата за изработка на бизнис планот:

1. Започнавме со изработка на насловна страна. Можеби звучи глупаво и неважно, но препорачувам да започнете со изработка на овој елемент поради тоа што:
   • Ова е првата страна што ќе биде видлива за секој бизнис план
   • Ќе ве поттикне да продолжите со понатамошнат изработка бидејќи веќе сте почнале. За секоја работа најтешко е да се почне, но кога ќе се почне се се одвива како подмачкано.
   • Бидејќи изработката е едноставна во текот на изработката ќе ви се зголеми креативноста за изработка на наредните елементи.
2. Откако завршивме со насловната страна преминавме на изработка на елементите резиме и содржина. Не, само ги поставивме насловите, а на крајот откако ќе завршиме со останатите елементи ќе ги пополниме овие елементи.
3. Па потоа почнавме да пишуваме нешто општо за нашата нова компанија или бизнис. Тука опфативме за сопственичката структура, правна форма на бизнисот, нешто околу можните трошоци и локацијата.
4. Откако ги дефиниравме општите работи за бизнисот тргнавме да ги опишуваме нашите производи и/или услуги кои бизнисот ќе ги понуди на пазарот.
5. Сега веќе кога ги имаме дефинирано производите и/или услугите ќе можеме да спроведеме анализа на пазарот и индустријата. Веќе со овој елемент ќе имаме солидни показатели во каква состојба се наоѓа индустријата и пазарот и какви ќе бидат во иднина. Запомнете дека додека го изведувате овој елемент може да се случи и промена на нешто што досега сте го напишале. Сепак во бизнисот закон е пазарот и индустријата и доколку бара промена на производите и/или услугите слободно променете ги за да бидат во согласност со овој елемент од бизнис планот.
6. Е сега ги знаеме нашите производи и/или услуги, го познаваме пазарот и индустријата и ќе можеме да ги дефинираме нашите стратегии за понатамошно дејствување. Тука ќе размислуваме и ќе пишуваме за две важни стратегии:
   • Маркетинг стратегија и
   • Продажна стратегија
7. Откако ги имаме дефинирано стратегиите ќе можеме да размислуваме за имплементацијата. Со овој елемент на бизнис планот ќе добиеме една интересна табела за активностите кои ќе треба да ги спроведуваме во периодот за кој се однесува бизнис планот. Во голем дел успешноста на бизнисот ќе зависи од:
   • Видот на активностите кои сме си ги поставиле и од
   • Навремено комплетирање на овие активности
8. Сега е пожелно малу да размислиме за нашиот маркетинг план односно планот како да привлечеме колку што може повеќе потенцијални потрошувачи во нашата продажна инка.
9. И на ред е менаџментот каде ќе ги дефинираме организациската структура, клучните менаџерски луѓе и ќе размислиме малку за можните слабости на менаџерскиот тим.
10. Откако ги дефиниравме сите претходни елементи можеме да се играме малку со бројки претворени во пари. Ова се финансии еден од најтешките и најболните елементи на бизнис планот.
11. Иако последна не и неважна SWOT анализа ќе ја изведеме сега и која ќе ни каже кои се нашите јаки и слаби страни, а кои ни се можностите и заканите.

Но, стигнавме до 11, а велам 13 елементи на бизнис планот? О, да резимето и содржината се впишани во едно, па така се 12 елементи. И секако, маркетинг и продажна стратегија како посебни елементи стануваат 13 основни елементи на секој бизнис план. Следете ги упатствата и ќе имате добар бизнис план. Следете ја имлементацијата и корегирајте го од време на време и ќе имате успешен бизнис.

Бизнис планот претставува трасер на патот кон успехот на еден бизнис. Но, доколку бизнис планот не е реално изработен нема ни да вреди ниту да му помогне на претприемачот да го постигне зацртаниот план. Веќе неколку пати пишувавме дека бизнис планот може да биде едноставно како чек листа за она што треба да се направи, и за почеток тоа е доволно. Но, за да се отиде малку во иднината (бидејќи бизнис планот би требало да го исцрта патот на движење на бизнисот за 3 или 5 години) ќе мора да се опфатат и повеќе елементи од самата листа на задачи.

Бизнис планот мора да користи графички презентации за да бидат лесно воочливи тековните и идните карактеристики на бизнисот во елементот од бизнис планот. Зошто мора графичка презентација? Еве некои од причини:

• Вашиот бизнис план во текот на периодот за кој се однесува ќе го отварате повеќе пати. Доколку морате да читате текст за да најдете каква проекција има приходот за тековната година ќе изгубите повеќе време отколку кога ќе видите во графикот за проекција на приходи по години. Истото ова се однесува и на движењето на профитот и на движењето на маржата.
• Постои изрека која вели дека една слика менува илјада зборови. Значи на еден график од половина страна од А4 формат хартија можете да ги претставите најважните елементи на бизнисот за повеќе години.
• Доколку Вашиот бизнис план ќе се користи за добивање на финансиски средства од банки или инвеститори тие нема да го читаат целиот бла бла бла план. Тие првин ќе ги погледнат графиците за приходи, маржа, профит, готовински тек… Доколку не бидат импресионирани во тој момент воопшто нема да го читаат текстуалниот дел за да видат која е идејата. Значи Вашата идеја за инвеститори не е важна туку планираните и предвидените резултати.

Ова се само три причини за потреба од графичка презентација кои се најважни за комплетирање на бизнис планот. Но, за кои елементи треба да се подготви графичка презентација? Следниве се основните елементи кои треба да се нагласат со графичка презентација:

• Проекции на продажба
• Бруто маржа
• Проекции на приход
• Проекции на трошоци
• Проекции на профит

Внимавајте, ова се елементите на кои се мери успешноста на бизнисот, па и на бизнис плано по завршување на периодот за кој се однесува овој бизнис план. Немојте ниту да ги потцените ниту да ги прецените проекциите. Обидете се да ги направите колку што може пореално.